Είναι αλήθεια ότι το να θέσετε όρια δεν είναι εύκολο. Ο παραλυτικός φόβος του πώς μπορεί να αντιδράσει κάποιος στα όριά μας μπορεί να μας κάνει περισσότερο συγκρατημένους. Ίσως και να παίζετε μέσα στο μυαλό σας αμήχανες συζητήσεις και να προετοιμάζεστε για το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα.
Όμως πιστέψτε με: Κάθε φορά αξίζει να υπομείνετε μια βραχυπρόθεσμη δυσφορία, προκειμένου να έχετε μια μακροπρόθεσμη υγιή σχέση! Όποτε αναγνωρίζετε ένα όριο που θέλετε να θέσετε, θυμηθείτε ότι υπάρχουν δύο βήματα στη διαδικασία: η επικοινωνία και η πράξη.
Επικοινωνία
Το να επικοινωνείτε λεκτικά τις ανάγκες σας είναι το πρώτο βήμα. Οι άλλοι δεν μπορούν να υποθέσουν με ακρίβεια ποια είναι τα όριά σας βασιζόμενοι στη γλώσσα του σώματός σας ή σε προσδοκίες που δεν έχουν εκφραστεί. Όταν δηλώνετε ρητά τι ακριβώς περιμένετε, υπάρχει μικρό περιθώριο για να παρερμηνεύσουν οι άλλοι τι θέλετε. Οι κατηγορηματικές δηλώσεις είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να το κάνετε αυτό. Το να επικοινωνείτε λεκτικά τα όριά σας μοιάζει κάπως έτσι:
• «Όταν έχουμε μια διαφωνία, θα ήθελα να χρησιμοποιείς χαμηλότερο τόνο και να κάνεις μια παύση, αν νομίζεις ότι εξάπτεσαι ιδιαίτερα εξαιτίας του διαπληκτισμού. Επίσης, εγώ θα το αναφέρω αν αρχίσω να νιώθω άβολα με τον τόνο σου».
• «Είναι σημαντικό για μένα να ακολουθήσεις τα σχέδια που έχουμε συμφωνήσει. Αν χρειάζεται να αλλάξεις τα σχέδιά μας, σε παρακαλώ στείλε μου ένα μήνυμα λίγες ώρες νωρίτερα».
Πράξη
Η διαδικασία δεν τελειώνει στην επικοινωνία. Πρέπει επίσης να υποστηρίξετε με τη συμπεριφορά σας αυτό που επικοινωνήσατε. Το να βασίζεστε στο ότι το άλλο άτομο θα διαβάσει το μυαλό σας είναι η συνταγή για τη δημιουργία μιας προβληματικής σχέσης. Η πράξη είναι απαραίτητη.
Για παράδειγμα, ας πούμε ότι είπατε στον φίλο σας: «Είναι σημαντικό για εμένα να ακολουθήσεις τα σχέδια που έχουμε συμφωνήσει. Αν χρειάζεται να αλλάξεις τα σχέδιά μας, σε παρακαλώ στείλε μου ένα μήνυμα λίγες ώρες νωρίτερα». Επειδή έχετε ήδη επικοινωνήσει λεκτικά το όριό σας, όταν αυτό παραβιάζεται, πρέπει να το ενισχύσετε και με πράξη. Σε αυτή την περίπτωση θα ξεκαθαρίσετε στον φίλο σας ότι δεν μπορείτε να αποδεχτείτε τα καινούρια πλάνα, επειδή δεν σας προειδοποίησε εγκαίρως.
Μπορείτε να πείτε ευγενικά: «Θέλω να περάσω χρόνο μαζί σου, όμως το πρόγραμμά μου δεν μου επιτρέπει την αλλαγή. Ας κανονίσουμε να βρεθούμε μια συγκεκριμένη ώρα την ερχόμενη εβδομάδα». Είναι δύσκολο, το ξέρω. Όμως το να τιμάτε τα όριά σας μέσα από την πράξη είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι θα καταλάβουν ότι μιλάτε σοβαρά, κάτι που θα βοηθήσει τους ανθρώπους στη ζωή σας να αντιμετωπίζουν κι αυτοί με σοβαρότητα τα όριά σας.
O πιο συνηθισμένος και αποτυχημένος τρόπος να επικοινωνήσεις τα όριά σου
Παθητικο-επιθετικός
Όταν κάποιος έχει παθητικο-επιθετική συμπεριφορά, σκέφτεται κάπως έτσι:
«Θα δείξω με τις πράξεις μου πώς νιώθω, αλλά θα αρνηθώ ότι νιώθω έτσι». Μερικές φορές οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με παθητικο-επιθετικό τρόπο, και το κάνουν ασυναίσθητα. Δεν κατανοούμε πάντα τους λόγους πίσω από τη συμπεριφορά μας.
Παρακολουθώντας ασθενείς για πάνω από μια δεκαετία, έχω ανακαλύψει ότι η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά είναι ο πιο συνήθης τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες μας. Όταν οι άνθρωποι περιγράφουν την παθητικο-επιθετική συμπεριφορά τους, λέω:
«Δηλαδή δεν επικοινώνησες την ανάγκη σου, απλώς την έδειξες με τη συμπεριφορά σου;». Το πρόβλημα είναι ότι οι άλλοι δεν μπορούν να μαντέψουν τις ανάγκες μας βασιζόμενοι στις πράξεις μας. Μπορεί να μην ξέρουν τι σημαίνει η συμπεριφορά μας ή μπορεί ακόμα και να μην παρατηρήσουν ότι προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε κάτι καινούριο.
Οι επιθυμίες μας απλώς πρέπει να διατυπώνονται με σαφήνεια. Η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά είναι ένας τρόπος με τον οποίο αντιστεκόμαστε στο να θέσουμε άμεσα τα όριά μας. Για να αποφύγουμε την αντιπαράθεση, ευελπιστούμε ότι το άλλο άτομο θα καταλάβει ότι κάνει κάτι λάθος και θα διορθώσει μόνο του τη συμπεριφορά του μέσα από τις έμμεσες ενέργειές μας. Όμως δεν παίρνουμε αυτό που θέλουμε με το να προσποιούμαστε ότι δεν έχουμε ενοχληθεί και με το να αποφεύγουμε να εκφράσουμε ευθέως τις ανάγκες μας.
Το να μην είμαστε ευθείς και σαφείς είναι αντιπαραγωγικό, επειδή οι ανάγκες μας δεν ικανοποιούνται. Έτσι, το μόνο που πετυχαίνουμε είναι να εκνευριζόμαστε και να νιώθουμε ότι μας «πνίγουν» οι αλληλεπιδράσεις που έχουμε με άλλους ανθρώπους.
Περισσότερα παραδείγματα παθητικο-επιθετικής συμπεριφοράς:
• Δείχνετε αναστατωμένοι, αλλά δεν το παραδέχεστε
• Επιτίθεστε λεκτικά άσχετα με την παρούσα κατάσταση
• Είστε κακόκεφοι χωρίς λόγο (συχνά)
• Αναμοχλεύετε θέματα από το παρελθόν
• Αναλώνεστε στο να εστιάζετε στα προβλήματα και να παραπονιέστε
• Συζητάτε για πράγματα που θα μπορούσατε να διορθώσετε, αλλά δεν έχετε καμία πρόθεση να ασχοληθείτε με αυτά
Πώς να επικοινωνήσετε επιτυχώς ένα όριό σας
Βήμα #1
Να είστε σαφείς. Βάλτε τα δυνατά σας, ώστε να είστε όσο πιο ξεκάθαροι γίνεται. Προσέξτε τον τόνο της φωνής σας – μη φωνάξετε και μην ψιθυρίσετε. Οι άλλοι δεν θα καταλάβουν ποιο είναι το όριό σας αν χρησιμοποιήσετε περίπλοκους όρους ή τους μιλήσετε ασυνάρτητα. Πάρτε μια πολύ βαθιά ανάσα και εστιάστε στο να είστε ακριβείς.
Βήμα #2
Διατυπώστε άμεσα την ανάγκη ή την απαίτησή σας ή πείτε όχι. Μην αναφέρετε απλώς τι δεν σας αρέσει. Ζητήστε αυτό που έχετε ανάγκη ή επιθυμείτε. Αναγνωρίστε τις προσδοκίες σας ή αρνηθείτε την προσφορά.
Βήμα #3
Το να αντιμετωπίζετε τη δυσφορία που προκύπτει ως αποτέλεσμα του να θέσετε όρια είναι το πιο δύσκολο κομμάτι. Η δυσφορία είναι ο κυριότερος λόγος που θέλουμε να παρακάμψουμε το να θέσουμε όρια. Είναι συχνό φαινόμενο μετά να νιώθετε ενοχή, φόβο, λύπη ή αμηχανία.
Ενοχή, Φόβος, Λύπη και Αμηχανία είναι οι κύριες αιτίες. Και έτσι θα απαλλάγεις από αυτές:
*Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Βάλε τα όριά σου της Nedra Glover Tawwab.
