Ενσυναίσθηση είναι να ανακαλύπτεις την ηχώ ενός άλλου ανθρώπου μέσα σου (Moshin Hamid)
Γράφει η συγγραφέας και ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Φρόσω Φωτεινάκη
Άραγε, όταν η απάντηση στον σχολικό εκφοβισμό που ασκεί ένας μαθητής είναι οι τιμωρίες, οι πενθήμερες αποβολές, η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, το «πρόβλημα» θα λυθεί; Μάλλον μετατοπίζεται. Ο μαθητής που το δημιουργεί περιθωριοποιείται, μεταφέρεται σε άλλο περιβάλλον αλλά τελικά… δέχεται κάποια βοήθεια; Ή ο θυμός ριζώνει πιο βαθιά μέσα του και καλλιεργείται περισσότερο όσο μεταβαίνει στην ενηλικίωση;
ΑΑλήθεια, μπορεί η σκληρότητα να είναι η απάντηση στη σκληρότητα; Μπορούμε να καταστείλουμε φαινόμενα βίας λειτουργώντας τιμωρητικά; Μήπως με τα νέα μέτρα κατά του σχολικού εκφοβισμού καταλήγουμε να εκφοβίζουμε τον εκφοβιστή, διδάσκοντας πως δύναμή μας είναι ο φόβος που δημιουργούμε στον άλλον;
Η σύγχρονη προσέγγιση της ψυχολογίας προς κάθε παιδί και έφηβο που δυσκολεύεται να δεχτεί όρια, που εναντιώνεται και επιτίθεται δεν είναι η τιμωρία αλλά η σύνδεση, η σχέση, η ενσυναίσθηση. Γιατί, ναι, το παιδί που επιτίθεται πονάει, υπολείπεται σε εργαλεία σχέσεων, υποφέρει από αναξιότητα. Ίσως μεγαλώνει σε ένα εκφοβιστικό οικογενειακό περιβάλλον, με αποτέλεσμα να βρίσκει και στο σχολείο ένα περιβάλλον που το απορρίπτουν και το τιμωρούν. Συνεπώς, η απορία μας (πρέπει να) είναι η εξής: Γιατί τα παιδιά επιτίθενται; Μήπως επειδή κανένας δεν στάθηκε να τα ακούσει με όλη του την καρδιά; Μήπως επειδή κανένας δεν θέλησε να αφουγκραστεί το μήνυμα πίσω από τις πράξεις τους; Μήπως επειδή πάσχουμε από έλλειμμα ενσυναίσθησης, που καταλήγει να πληγώνει τα παιδιά, τους εφήβους, τους ενήλικες και το σύνολο των σχέσεών τους;
Ποια είναι η λύση, θα αναρωτιέστε. Πώς θα προστατέψουμε τα παδιά μας από ένα φαινόμενο που παίρνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις; Καλλιεργώντας στο σπίτι, στο σχολείο, σε κάθε μέρος του κόσμου την πιο σπουδαία δεξιότητα, ή μάλλον τη ραχοκοκαλιά πολλών δεξιοτήτων, όπως επισημαίνουν οι Gialamas και Grigoropoulos (2020), δηλαδή την ενσυναίσθηση.
Η ενσυναίσθηση στον σημερινό κόσμο είναι μια πραγματική υπερδύναμη. Πρόκειται για τη δεξιότητα που διαμορφώνει συμπονετικά παιδιά και συναισθηματικά ευφυείς ενήλικες, είναι μια κομβική δεξιότητα για τον σχηματισμό υγιών σχέσεων, οικογενειών, κοινωνικών συστημάτων. Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ενεργητικής ακρόασης, της επίλυσης συγκρούσεων και της ομαδικής συνεργασίας.
«Ενσυναίσθηση» σημαίνει να νιώθω μαζί με τον άλλον, να μοιράζομαι ένα συναίσθημά του, να με νοιάζει αν πονάει, να με ενδιαφέρει αν υποφέρει. Με την ενσυναίσθηση ξεπερνάω τα στενά όρια του εαυτού μου και συναντώ τον άλλον, το παιδί, τον ενήλικα. Φροντίζω και φροντίζομαι.
Ωστόσο, παρότι κάθε παιδί γεννιέται με την ικανότητα να συναισθάνεται, όπως και κάθε άλλη ικανότητα και δεξιότητα, αν η ενσυναίσθηση δεν καλλιεργηθεί, θα παραμείνει αδρανής μέσα του. Η ενσυναίσθηση μπορεί να διδαχθεί και να αναπτυχθεί στα παιδιά και οι σπόροι αυτής της δεξιότητας μπορούν να φυτευτούν από νωρίς. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που αποφάσισα να γράψω ένα βιβλίο-εργαλείο για την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, για να μάθουμε μαζί να φυτεύουμε αλλά και να φροντίζουμε τους σπόρους της, για να μάθουμε μαζί να καλλιεργούμε την ανοιχτή μας στάση προς τον κόσμο· για να βοηθήσουμε και να βοηθηθούμε ως παιδιά και ως ενήλικες να είμαστε περισσότερο ενσυναισθητικοί, για να αποφεύγουμε τη σκληρότητα ως πομποί αλλά και ως δέκτες, για να ζούμε και να αναπνέουμε μέσα σε υγιείς, φροντισμένους δεσμούς.
Η ενσυναίσθηση είναι η ισχυρή ικανότητα που επιδρά κατασταλτικά σε κάθε βίαιη και σκληρή συμπεριφορά, μυώντας μας στον σεβασμό του εαυτού μας και των άλλων. Μας επιτρέπει να επικοινωνούμε και να ζούμε σε αυτό τον πολύπλοκο, διαφορετικό και απαιτητικό κόσμο με ασφάλεια.
Προσοχή, όμως, για να εκπαιδευθεί το παιδί στην κουλτούρα της ενσυναίσθησης, θα χρειαστεί οι ενήλικες να μετακινηθούμε από την κουλτούρα της καταστολής στην κουλτούρα της σύνδεσης:
«Παιδί που εκφοβίζεις, δεν θέλω να σε τιμωρήσω και να σε διώξω μακριά. Θέλω να σε ακούσω, να σε καταλάβω και να σε βοηθήσω. Θα είμαι εδώ, δίπλα σου, μέχρι να βρούμε τη λύση. Στο έργο μου αυτό θα έχω συμμάχους τους ψυχολόγους στα σχολεία, την εκπαίδευση γονέων και εκπαιδευτικών στην ενσυναίσθηση, τα εργαλεία σύνδεσης και επανόρθωσης, γιατί αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένας συνδεδεμένος κόσμος που αγκαλιάζει και φροντίζει, ξεριζώνοντας κάθε σπόρο φόβου και βίας».
Τα βιβλία της Φρόσως Φωτεινάκη από τις εκδόσεις μας:
Και η αγάπη; Σε ποιο σπίτι μένει;
Διαβάστε επίσης: