Στη διάρκεια της ζωής μας περνάμε από διάφορες φάσεις εξέλιξης και σε αυτές τις περιόδους υπάρχουν πολλαπλές μεταβάσεις, οι οποίες συχνά χαρακτηρίζονται ως «κρίσεις».
Το κοινωνικό ρολόι – μέτρο σύγκρισης
Συχνά όταν μιλάμε για σημαντικές φάσεις της ζωής, συνήθως για την απόφαση να κάνουμε παιδιά, αναφερόμαστε στο βιολογικό ρολόι, αλλά σπάνια μιλάμε για το κοινωνικό ρολόι. Το κοινωνικό ρολόι, όπως και το βιολογικό, αντιπροσωπεύει έναν συνεχή αγώνα με τον χρόνο, με συγκεκριμένες προσδοκίες ανά ηλικία, που θέτουν η κοινωνία και η γενικότερη κουλτούρα, όπως η πρώτη μας δουλειά, η πρώτη σοβαρή σχέση ή ο γάμος, η αγορά σπιτιού, η καριέρα, η συνταξιοδότηση και πολλά άλλα.
Άσκηση: Χάρτης ζωής
Μια τεχνική χαρτογράφησης της ζωής, γιατί η απόκτηση μιας γενικότερης εικόνας καλλιεργεί και αυξάνει την Αντίληψη. Σε ένα λευκό χαρτί, στη μέση της σελίδας, γρ;άψτε την ημερομηνία γέννησής σας στην αριστερή πλευρά μιας ευθείας γραμμής:
Ημ. Γεν.______________________________________________________________
Έπειτα σκεφτείτε τις βασικότερες εμπειρίες της ζωής της και σημειώστε τες στον χάρτη:
• Γεγονότα ή ορόσημα σημαντικά για εσάς, χωρίς να ανησυχείτε για τις κοινωνικές συμβάσεις σχετικά με το τι έπρεπε να είχατε πετύχει μέχρι κάποιες συγκεκριμένες ημερομηνίες.
• Πράγματα που πετύχατε ή συνειδητοποιήσατε για τα οποία είστε περήφανοι ή που σας άλλαξαν.
• Σημειώστε τα θετικά γεγονότα της ζωής στο πάνω μισό του χάρτη ζωής και τα αρνητικά από κάτω. Το ύψος κάθε κάθετης γραμμής πρέπει να δείχνει πόσο σας επηρέασε το κάθε γεγονός, ώστε να αρχίζετε να βλέπετε ποια ήταν τα συμβάντα που άλλαξαν περισσότερο τη ζωή σας (τα καλά και τα «όχι και τόσο καλά»). Μπορείτε επίσης να προσθέσετε την ηλικία που σας συνέβη κάθε γεγονός για να αποκτήσετε μια ξεκάθαρη εικόνα του χρονολογίου σας.
Καλό είναι να γράψετε μια περιγραφή για κάθε γεγονός.
Ως επόμενο βήμα στη φάση της Αντίληψης χρησιμοποιήστε τις παρακάτω διερευνητικές ερωτήσεις για να φέρετε στην επιφάνεια περισσότερες λεπτομέρειες:
• Τι εμπόδια χρειάστηκε να ξεπεράσετε στην πορεία; Πώς τα ξεπεράσατε;
• Τι ανακαλύψατε για τον εαυτό σας στις καλές αλλά και στις κακές περιόδους;
• Διακρίνετε κάποιες σταθερές αξίες στον χάρτη της ζωής σας;
Τώρα κοιτάξτε τον χάρτη εστιάζοντας στη γενική εικόνα, σαν να πρόκειται για τη ζωή κάποιου άλλου. Τι συμπέρασμα θα βγάζατε για το συγκεκριμένο άτομο από τον χάρτη της ζωής του;
Μέθοδος ΑΑΔ Βήμα 2: Αποδοχή
«Μεταβατικός χώρος» ή μεταβατικότητα είναι η ενδιάμεση κατάσταση στην οποία μπορεί να παγιδευτούμε. Αυτή η «παγίδευση» προκαλεί δυσφορία και χαρακτηρίζεται από ένα αίσθημα σύγχυσης, αμφισημίας και έλλειψης διαύγειας. Είναι λίγο σαν να βλέπεις τον κόσμο να χάνεται κάτω από τα πόδια σου και να μην μπορείς να κάνεις τίποτα. Και όσα γνώριζες για τον εαυτό σου, τους κοινωνικούς ρόλους και τις δομές κλονίζονται και συχνά αυτό μας βασανίζει, αφού είμαστε με το ένα πόδι στο παρελθόν (προ-μεταβατική κατάσταση) και με το άλλο προσπαθούμε να περάσουμε στο μέλλον (μετα-μεταβατική κατάσταση). Είναι γνωστό ότι μπορούμε να παγιδευτούμε στο μεταβατικό στάδιο μεταξύ δύο καταστάσεων και για αυτό κάθε κουλτούρα έχει διάφορες τελετές και τελετουργίες, που μας βοηθούν να περάσουμε όσο πιο ομαλά γίνεται από το ένα στάδιο στο άλλο, τις οποίες συχνά αποκαλούμε «τελετές μετάβασης». Αλλά ακόμη και έτσι, ίσως είναι δύσκολο να βρει κανείς τον δρόμο του στο θολό τοπίο της μεταβατικότητας και, όπως είδαμε παραπάνω, αυτές οι παραδόσεις ίσως αντιστοιχούν σε ξεπερασμένες έννοιες της ηλικίας και των ηλικιακών σταδίων.
Άσκηση: Το κρεμμύδι
Για να περάσετε από τον μεταβατικό αυτό χώρο στο στάδιο της Αποδοχής, όταν η μετάβαση μοιάζει δύσκολη, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την τεχνική του κρεμμυδιού. Στο κέντρο του κρεμμυδιού είναι η παρούσα μετάβαση, σχεδιάστε τη. Κατόπιν σχεδιάστε το επόμενο στρώμα του κρεμμυδιού όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί, προσθέστε όσα θεωρείτε σημαντικά για εσάς σε αυτή τη μετάβαση· μπορεί να είναι ένα μείγμα εμπειριών και μικροτραυμάτων. Σκεφτείτε τις παρακάτω κατηγορίες και εξετάστε ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την κεντρική μετάβαση:
• Οι σχέσεις, οι δεσμοί και οι προσκολλήσεις σας: Μπορεί να είναι από το πρώτο διάστημα της ζωής σας ή παρούσες σχέσεις που θεωρείτε σημαντικές στη μεταβατική φάση που βρίσκεστε.
• Τις εμπειρίες ζωής σας και τα μικροτραύματα: Έχουμε συναντήσει διάφορα παραδείγματα μικροτραυμάτων στο βιβλίο και ίσως σκεφτήκατε και κάποια δικά σας που σας κρατούν στάσιμους.
• Η κοινωνία και η κουλτούρα που ζείτε: Ανάλογα τη μετάβαση που εξετάζετε, ίσως περιλαμβάνει τον εργασιακό προγραμματισμό (εάν για παράδειγμα αλλάζετε καριέρα ή πρόκειται να συνταξιοδοτηθείτε), την κοινότητά σας, που περιλαμβάνει τις θρησκευτικές και πνευματικές πεποιθήσεις σας (συχνά παίζουν ρόλο στη μετάβαση σε μια νέα σχέση, όταν πρόκειται να γίνουμε γονείς ή όταν χάνουμε κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο) ή ακόμα και ευρύτερες κοινωνικές αντιλήψεις που ενδεχομένως επηρεάζουν το πώς αισθανόμαστε για αυτή τη μετάβαση.
Το σημαντικό εδώ είναι να τονίσουμε ότι τα διαφορετικά στάδια ζωής επηρεάζουν το πώς βιώνουμε μια μετάβαση. Με άλλα λόγια, σπάνια, αν όχι ποτέ, δημιουργείτε εσείς οι ίδιοι αυτό το αίσθημα παγίδευσης· αντίθετα, είναι το ευρύτερο πλαίσιο της ζωής μας που μας επιβάλλει τις προσδοκίες του κοινωνικού ρολογιού.
Εδώ είναι που μπαίνει η έννοια της Αποδοχής και, όπως με όλες τις ασκήσεις που έχουμε κάνει, σκοπός είναι να ξεδιαλύνουμε τις συνδέσεις ανάμεσα στη βιωματική εμπειρία και τους παράγοντες που την επηρεάζουν. Μόνο όταν αποκαλύψουμε αυτές τις συνδέσεις εξαλείφεται το αίσθημα απομόνωσης και μπορούμε να περάσουμε στο στάδιο της Δράσης. Παρότι όταν ολοκληρώνετε την άσκηση αυτοί οι προσωπικοί παράγοντες, οι κοινωνικές προσδοκίες και συνδέσεις συχνά φαίνονται προφανείς, στην καθημερινότητα πολλές φορές παραλείπουμε το στάδιο της Αποδοχής, με δυσάρεστα αποτελέσματα.
Ας πάρουμε για παράδειγμα την επιλογή αν κάποιος θα γίνει ή όχι γονιός. Έχω δει πολλούς που ήταν επιλογή τους να μην κάνουν παιδιά και όμως, δυσκολεύτηκαν μέσα στον μεταβατικό χώρο αυτής της απόφασης, μέχρι που μας δόθηκε η ευκαιρία να εξετάσουμε ορισμένες από τις προσδοκίες τους που είχαν να κάνουν με το κοινωνικό ρολόι και πώς κάθε πρόσθετη πτυχή του ατομικού πλαισίου τους (όπως οι στρώσεις του κρεμμυδιού) τους δυσκόλευε να προχωρήσουν από την προ-μεταβατική κατάσταση στη μετα-μεταβατική αποδοχή. Οι πολιτισμικές και κοινωνικές πιέσεις να κάνει κανείς παιδιά είναι πολύ έντονες για όλους. Στο άλλο άκρο, έχω δουλέψει με άτομα που έκαναν παιδιά σε πολύ διαφορετικά χρονικά στάδια της ζωής τους και θεωρούσαν ότι βιάστηκαν ή άργησαν ή ότι γενικά δεν τα έκαναν την κατάλληλη στιγμή σύμφωνα με το κοινωνικό ρολόι. Αυτό μας λέει κάτι σημαντικό για το πώς οι πεποιθήσεις, οι προσδοκίες και το περιβάλλον μας επηρεάζουν την εμπειρία της μετάβασης. Με άλλα λόγια, ίσως να μην υπάρχει «κατάλληλη» στιγμή, απλώς μια καλή στιγμή για εσάς.
Μέθοδος ΑΑΔ Βήμα 3: Δράση
Το στάδιο της Δράσης στις μικροτραυματικές μεταβάσεις έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει με το να διασχίσεις τον μεταβατικό χώρο και να πάρεις τα διδάγματα από τις προηγούμενες μεταβάσεις για τις επόμενες. Ακολουθούν ασκήσεις που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σε οποιαδήποτε μεταβατική κρίση, εστιάστε λοιπόν σε αυτό που περνάτε τη δεδομένη στιγμή.
Άσκηση: Διελκυστίνδα
Είναι μια άσκηση που φέρνει ριζικές αλλαγές σε περιπτώσεις μεταβατικών δυσκολιών και βοηθάει να περάσουμε από το στάδιο της Αποδοχής στο στάδιο της Δράσης. Σκεφτείτε το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε και:
• Φανταστείτε τη μάχη που δίνετε σαν να είστε υπερήρωες και πολεμάτε ένα τέρας, έναν δαίμονα ή οποιοδήποτε είδος πανίσχυρου, μοχθηρού χαρακτήρα. Θα πρέπει, όμως, να είναι κάτι που να έχει τη δύναμη να σας καταστρέψει.
• Στέκεστε και οι δύο στην κορυφή ενός ηφαιστείου και σας χωρίζει ένας βαθύς σκοτεινός κρατήρας με λάβα. Νιώθετε το πρόσωπό σας να καίγεται και ξέρετε ότι το ηφαίστειο καταλήγει στο μάγμα, στο κέντρο της γης.
• Εσείς και ο σούπερ κακός βρίσκεστε σε έναν αγώνα διελκυστίνδας και τραβάτε και οι δύο δυνατά την άκρη ενός τεράστιου σκοινιού πάνω από το ηφαίστειο.
• Η επιθυμία σας να ρίξετε τον αντίπαλο στον κρατήρα σάς κυριεύει, αφού είναι θέμα επιβίωσης. Χρησιμοποιείτε το τελευταίο ίχνος δύναμης που έχετε, αλλά εσείς και η νέμεσή σας είστε ισάξιοι στη δύναμη. Είναι πραγματικά μια επική μάχη.
• Τώρα… αφήστε το σκοινί από τα χέρια σας.
• Πώς νιώθετε;
Είναι μια από τις αγαπημένες μου ασκήσεις γιατί μας κάνει να αλλάξουμε νοοτροπία σχεδόν ακαριαία. Πώς αισθανθήκατε όταν διαβάζετε την περιγραφή;
Η συγκεκριμένη άσκηση μας βοηθάει να δούμε ότι συχνά η μάχη είναι εσωτερική – με τις σκέψεις και τις προσδοκίες μας που πολλές φορές αποτελούν το επίκεντρο της μεταβατικής κρίσης. Όταν εστιάζουμε μόνο στη μάχη, στο να τραβήξουμε το σκοινί όσο πιο δυνατά γίνεται, είναι αδύνατον να διακρίνουμε τη λύση που θα μας βοηθήσει να ολοκληρώσουμε τη μετάβαση. Για αυτό είναι σημαντικό να περάσουμε τα στάδια της μεθόδου ΑΑΔ, γιατί χωρίς Αντίληψη, Αποδοχή και πολλή Δράση ίσως παρασυρθούμε στη μανία της μάχης και καταναλώσουμε όλη την ενέργεια και τους πόρους μας απλώς για να παραμείνουμε στο ίδιο σημείο. Σίγουρα δεν είναι καθόλου διασκεδαστικό το να προσπαθούμε να μείνουμε ακλόνητοι ή να δίνουμε μάχη με τον εαυτό μας, τραβώντας συνεχώς ένα σχοινί με μόνο εμάς στην άλλη άκρη και, ειλικρινά, είναι πολύ κουραστικό, όχι μόνο για εμάς αλλά και για τα αγαπημένα μας πρόσωπα.
Άσκηση: Γράμμα από το μέλλον
Για να αντιληφθείτε πώς να περάσετε στο στάδιο της Δράσης, σκεφτείτε μια χρονική στιγμή στο μέλλον, στον μετα-μεταβατικό χώρο όπου όλα θα έχουν εξελιχθεί καλά. Σκεφτείτε διαφορετικές πτυχές της ζωής σας, τις σημαντικές, τις λιγότερο σημαντικές και τις φαινομενικά ασήμαντες, και φανταστείτε πώς θα φαίνονταν αν ταξιδεύατε σε εκείνο το σημείο με μια χρονομηχανή.
Τώρα, πάρτε μολύβι και χαρτί (είναι σημαντικό να είναι χειρόγραφο) και γράψτε μια επιστολή από τον μελλοντικό στον τωρινό εαυτό σας. Αν θέλετε, μπορείτε να επιστρέψετε στο Κεφάλαιο 2 και να σκεφτείτε τις διαφορετικές πτυχές της Αποτίμησης της ζωής, πόση ικανοποίηση θα νιώθατε για καθεμία; Θυμηθείτε, ορισμένες πτυχές ίσως έχουν μεγαλύτερη σημασία για εσάς απ’ ό,τι άλλες: η οικογένεια και η προσωπική ελευθερία ίσως επισκιάζουν την οικονομική ασφάλεια και την επαγγελματική σταδιοδρομία ή το αντίστροφο· εξαρτάται απόλυτα από τις προσωπικές αξίες σας.
Εξετάστε με λεπτομέρεια και με δικά σας λόγια πώς είναι να ζείτε σε αυτό το σημείο στο μέλλον σε σχέση πάντα με τον τωρινό εαυτό σας. Περιγράψτε πώς αισθάνεστε, το πλαίσιο και το περιβάλλον, τις σκέψεις και τις ενέργειες που κάνετε σε καθημερινή βάση. Ακολουθούν ορισμένες ερωτήσεις που θα σας βοηθήσουν να γράψετε το γράμμα:
Σκεφτείτε τα όνειρά σας στους σημαντικότερους για εσάς τομείς της ζωής σας και περιγράψτε τα.
• Αν είχατε απεριόριστους πόρους (όχι μόνο οικονομικούς αλλά χρόνο, στήριξη και ενθάρρυνση), τι θα προσπαθούσατε να πετύχετε;
• Σκεφτείτε τα βαθύτερα όνειρα και τις φιλοδοξίες σας όχι μόνο στο πλαίσιο των τωρινών αλλά και των μελλοντικών δυνατοτήτων σας.
• Πώς θα μεταμόρφωνε κάτι τέτοιο την ποιότητα των σχέσεών σας, της δουλειάς και της υγείας σας;
Είναι μια άσκηση που χρησιμοποιώ πολύ, αφού βοηθάει να μειώσουμε το χάσμα ανάμεσα στο «τότε» και στο «τώρα» και να ολοκληρώσουμε τη μετάβαση.
*Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Μικρά Τραύματα της Dr. Meg Arroll.
Διαβάστε επίσης: