Τα παιδιά, και κυρίως τα μικρά, δεν έχουν ιδέα. Και αυτό είναι καλό πράγμα. Στην πραγματικότητα, αυτή είναι η υπερδύναμή τους.
Δεν έχουν ιδέα για τις ικανότητές τους ή για το πού βρίσκονται τα όρια αυτών των ικανοτήτων. Συνεπώς, θα επιχειρήσουν καινούρια πράγματα και προκλήσεις όπως και να έχει. Ο σερ Kenneth Robinson, ως σχολιαστής σε θέματα εκπαίδευσης, είχε εξηγήσει σε μία από τις ομιλίες του TED με τις περισσότερες θεάσεις στην ιστορία, «Τα παιδιά θα τολμήσουν. Αν δεν γνωρίζουν, θα κάνουν μια προσπάθεια. Δεν φοβούνται ότι μπορεί να κάνουν λάθος».
Ο Robinson επιχειρηματολόγησε αναφέροντας την ιστορία ενός εξάχρονου κοριτσιού που δεν πρόσεχε καθόλου μέσα στην τάξη, μέχρι που μια μέρα η δασκάλα ζήτησε από τα παιδιά να κάνουν μια ζωγραφιά. Το κοριτσάκι απορροφήθηκε εντελώς από τη διαδικασία της ζωγραφικής. Εντυπωσιασμένη η δασκάλα πήγε στο κορίτσι και τη ρώτησε τι ζωγραφίζει. Το κορίτσι απάντησε «Ζωγραφίζω μια εικόνα του Θεού». Η δασκάλα είπε «Όμως κανείς δεν γνωρίζει πώς είναι ο Θεός». Και το κορίτσι απάντησε «Θα το μάθουν σε ένα λεπτό».
Ο Robinson ισχυρίστηκε ότι μεγαλώνοντας χάνουμε αυτή την ικανότητα να προσπαθούμε. Παρατηρήστε ένα παιδί να προσπαθεί να περπατήσει και θα δείτε ότι τα παιδιά κάνοντας λάθη μαθαίνουν και αναπτύσσονται με φυσικό τρόπο. Επειδή δεν έχουν μάθει ακόμα να φοβούνται την αποτυχία, και δεν μπορούν να συλλάβουν την έννοια του λάθους, θα προσπαθήσουν και θα ξαναπροσπαθήσουν και θα συνεχίζουν να προσπαθούν. Κυνηγούν την ανεξαρτησία και την επιδεξιότητα με αστείρευτη αποφασιστικότητα και πεισματική αυτοσυγκέντρωση.
Όμως για πολλά κορίτσια, κάπου ανάμεσα στο να καταφέρουν να περπατήσουν και να γίνουν ενήλικες, ο φόβος της αποτυχίας γίνεται πιο ισχυρό κίνητρο από την επιθυμία για επιδεξιότητα και ανεξαρτησία. Πολλά κορίτσια πιστεύουν ότι τα λάθη είναι το χειρότερο πράγμα που μπορούν να κάνουν. Μαθαίνουν να φοβούνται την αποτυχία παρατηρώντας εμάς και ακολουθώντας το παράδειγμά μας, από τον τρόπο που το εκπαιδευτικό σύστημα περιμένει ότι τα παιδιά θα καταφέρουν να ζωγραφίσουν μέσα στα τα περιθώρια και από την πίεση που διαπερνάει όλους τους τομείς και απαιτεί από τα κορίτσια να είναι τέλεια. Όταν τα παιδιά αρχίζουν να φοβούνται τις αποτυχίες τους, τότε αυτοπεριορίζονται, μικραίνουν τον προσωπικό τους κόσμο και πιθανόν να υποφέρουν από άγχος και φόβο που τα παραλύει, αρνούνται να βγουν από τη ζώνη άνεσης και χάνουν την ικανότητα και το κίνητρο για να αποκτήσουν επιδεξιότητα.
Γιορτάζοντας την αποτυχία
Αν κάνετε πίσω και επιτρέψετε στην κόρη σας να κάνει πράγματα μόνη της, εκείνη θα αποτύχει. Θα τα κάνει μαντάρα, θα τα κάνει όλα άνω κάτω, θα διαχειριστεί λάθος τις καταστάσεις, επειδή ακόμα μαθαίνει και ξεδιαλύνει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Να είστε σίγουροι γι’ αυτό.
Οπότε το ερώτημα είναι, θα έπρεπε να αφήνετε την κόρη σας να αποτύχει;
Η απάντηση είναι ναι. Αφήστε τη να αποτύχει. Αφήστε τη να νιώσει ότι αυτό που κάνει δεν πληροί τα κριτήρια που η ίδια έχει θέσει.
Έπειτα αφήστε τη να αποτύχει ξανά. Και ξανά. Και ξανά.
Η επιδεξιότητα σε κάτι μπορεί να αναπτυχθεί μόνο με τον δύσκολο τρόπο – μέσα από την απογοήτευση, την επιμονή, την αποτυχία και την επαναλαμβανόμενη προσπάθεια. Κάποια παιδιά που έχουν εξαιρετικό ταλέντο ή τύχη μπορεί να είναι ικανά να βρουν πιο σύντομο δρόμο, γενικά όμως υπάρχει μόνο ένας δρόμος για να κατακτήσει κάποιος επιδεξιότητα σε κάτι και αυτός είναι στρωμένος με αγκάθια. Όταν δεν επιτρέπουμε στα κορίτσια μας να αποτύχουν, τότε τους στερούμε την ευκαιρία να κατακτήσουν την επιδεξιότητα, και μαζί με αυτή τους στερούμε τη δυνατότητα να κατακτήσουν αληθινή και διαρκή αυτοεκτίμηση. Αυτό είναι το είδος της αυτοεκτίμησης που είναι απαραίτητο για ένα κορίτσι που αγαπάει τον εαυτό του.
Μια σύντομη ιστορία για τα λάθη…
Κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος ανάγνωσης στο σχολείο της Βάιολετ, όπου οι γονείς βοηθούσαν τα παιδιά, εγώ βοηθούσα ένα μικρό κορίτσι που είχε ήδη μάθει να φοβάται την αποτυχία. Διάβαζε κάθε λέξη διστακτικά και γυρνούσε συνέχεια να με κοιτάξει για να δει την αντίδρασή μου και να πάρει επιβεβαίωση. Όταν έφτανε σε μια λέξη που δεν την ήξερε, σταματούσε και με κοιτούσε με μάτια γεμάτα έκπληξη, περιμένοντας να επέμβω και να τη βοηθήσω. Ανησυχούσε τόσο πολύ να μην κάνει λάθος, που δεν έκανε καμία προσπάθεια να συλλαβίσει τη λέξη χωρίς εμένα να την κοιτάζω. Η σιωπή ήταν καλύτερη από το να δείξει σε όλους ότι υπήρχε κάτι που δεν ήξερε.
Νόμιζα ότι το μάθημα δεν θα τελείωνε ποτέ κι έτσι της είπα έναν κανόνα σχετικά με το διάβασμα.
«Πρέπει να κάνεις λάθη». Μάλιστα της είπα: «Θέλω να σε ακούσω να κάνεις όσο πιο πολλά λάθη μπορείς».
Γύρισε και με κοίταξε σαστισμένη και λίγο καχύποπτη. Όταν όλο το νόημα του σχολείου είναι να μάθεις πώς να κάνεις τα πράγματα σωστά, το να σου λένε να κάνεις όσο περισσότερα λάθη γίνεται, έμοιαζε με κόλπο.
«Ξέρεις γιατί θα έπρεπε να κάνεις λάθη;» τη ρώτησα. Κούνησε το κεφάλι της. «Γιατί έτσι ξέρουμε ότι μαθαίνουμε».
Το μάθημα συνεχίστηκε και κάθε φορά που το κοριτσάκι προσπαθούσε και έκανε λάθος, εγώ την επαινούσα δυνατά για το κουράγιο της. Κάθε λάθος ήταν μια μικρή γιορτή. Ήταν ένας θρίαμβος της προσπάθειας που κατέβαλε. Μόνο αφού είχε προσπαθήσει ξανά και ξανά, συλλαβίζαμε τη λέξη μαζί. Και όπως προέκυψε, γνώριζε πολύ περισσότερες λέξεις από όσες νόμιζε ότι ήξερε. Απλώς χρειαζόταν να δοκιμάσει να τις πει.
Φυσικά αυτό δεν βρίσκει εφαρμογή μόνο στο διάβασμα. Βρίσκει εφαρμογή σε κάθε σημαντική δεξιότητα στη ζωή, από τα μαθηματικά μέχρι το να μάθει ένα παιδί πώς να κάνει φούσκες με τσιχλόφουσκα. Ένα μάντρα για το υπόλοιπο της ζωή μας: αν δεν κάνετε λάθη, δεν μαθαίνετε.
*Απόσπασμα από το βιβλίο «Μεγαλώνοντας κορίτσια που αγαπούν τον εαυτό τους»:
Διαβάστε επίσης: 3 βιβλία για παιδιά ψυχικά υγιή, ικανά και γεμάτα αυτοπεποίθηση