Η Ευρώπη είναι μια ήπειρος που από πάντα είχε πολλούς λαούς, βασίλεια, αυτοκρατορίες και ό,τι οντότητες θες, που πολεμούσαν η μία με την άλλη. Οπότε τα σύνορα άλλαζαν συνεχώς. Γενικά η μορφή της Ευρώπης που γνωρίζουμε σήμερα, με τα ξεχωριστά έθνη-κράτη και με τη συνεργασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, της πήρε πάρα πολλά χρόνια και υπήρξαν αρκετές διαμάχες μέχρι να διαμορφωθεί ως έχει.
Εκεί στον 19ο αιώνα, έπειτα από αρκετά χρόνια που η Αυστριακή Αυτοκρατορία προσπαθούσε να εδραιώσει την ισχύ της στην κεντρική Ευρώπη, κάπως δεν της πήγαν όλα όπως ήθελε και αποδυναμώθηκε. Επειδή ήθελε να αποφύγει το ενδεχόμενο να διαλυθεί τελείως, το 1867 ενώθηκε με το διπλανό Βασίλειο της Ουγγαρίας (κάτι που βόλευε και την Ουγγαρία) και μαζί έγιναν η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία. Η Αυστροουγγαρία.
Για καιρό ήταν μια δυνατή ένωση και η δεύτερη μεγαλύτερη σε έκταση Αυτοκρατορία μετά τη Ρωσική! Αυτή η φάση όμως κράτησε για λιγότερα από 60 χρόνια, γιατί, πρώτον, προέκυψε ο Α’Παγκόσμιος Πόλεμος όπου έγινε το έλα να δεις και τάραξε την ισορροπία στην Ευρώπη, και, δεύτερον, στην Αυστροουγγαρία δεν ζούσαν μόνο Αυστριακοί και Ούγγροι, αλλά και άλλες εθνικές μειονότητες που βαρέθηκαν να ελέγχονται από άλλους. Έτσι, γύρω στο 1918 διαλύθηκε η Αυστροουγγαρία! Μετά τον Α’Παγκόσμιο Πόλεμο και τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας, ξέμειναν σκόρπιες κάποιες περιφέρειες με εθνικά ομοιογενείς πληθυσμούς και βασικά υπήρξαν περίπου οι ίδιες συνθήκες που οδήγησαν στη δημιουργία της Αυστροουγγαρίας: με τη νέα κατάσταση, πολλές τέτοιες περιφέρειες είδαν ότι μόνες τους θα ήταν κάπως αδύναμες, οπότε είπαν να ενωθούν. Η Τσεχοσλοβακία και η Γιουγκοσλαβία είναι δύο τέτοια παραδείγματα νέων κρατών-παζλ.
Η Τσεχοσλοβακία τα πήγαινε γενικά μια χαρά για αρκετό καιρό. Μόνο που, ενώ στα χαρτιά ήταν ένα κράτος, στην πραγματικότητα αποτελούνταν από δύο ξεχωριστά έθνη. Οι Τσέχοι και οι Σλοβάκοι είχαν κάποιες διαφορές, όχι όμως αρκετές για να πουν «Αυτό ήταν, κάνουμε πόλεμο». Μην τα πολυλογούμε, τον Νοέμβριο του 1989 λαμβάνει χώρα η «Βελούδινη Επανάσταση» ή αλλιώς το πιο πολιτισμένο διαζύγιο της ιστορίας. Οι Τσέχοι και οι Σλοβάκοι συμφωνούν ειρηνικά πως είναι καλύτερο να σπάσουν σε δύο διακριτά κράτη ώστε να κάνει ο καθένας τη φάση του με τον ρυθμό του.
Στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας από την άλλη, η επίλυση των διαφορών δεν ήταν τόσο απλή. Η Γιουγκοσλαβία προέκυψε από την ένωση του Μαυροβουνίου, της Σερβίας και κάποιων ακόμα εδαφών νότια από την Αυστρία και την Ουγγαρία (σήμερα είναι χοντρικά η Σλοβενία, η Κροατία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη). Στη Γιουγκοσλαβία οι μισοί θέλουν ανεξαρτησία, οι άλλοι μισοί θέλουν ένα ενιαίο κράτος, οι μεν πολεμούν τους δε. Μετά από πολλές διπλωματικές προσπάθειες, ένοπλες διαμάχες, βομβαρδισμούς, δολοφονίες, ατελείωτους τσακωμούς και κάποια δημοψηφίσματα, η Γιουγκοσλαβία τελικά διαλύεται επίσημα το 1992. Στη θέση της προκύπτουν ανεξάρτητα κράτη, αλλά η περιοχή θα συνεχίσει να είναι ασταθής, με εντάσεις μεταξύ εθνικών μειονοτήτων μέχρι και σήμερα!
Σοβιετική Ένωση
Μεγάααααλη ιστορία, αλλά ΠΟΛΥ περιληπτικά πάει κάπως έτσι:
Μέχρι τις αρχές του 1900, υπήρχε η τεράστια Ρωσική Αυτοκρατορία με επικεφαλής τον Νικόλαο Β”, ο οποίος είχε ΟΛΟ τον έλεγχο της Αυτοκρατορίας στα χέρια του. Το 1914 μπλέχτηκαν σε έναν πόλεμο με τη Γερμανία, ο οποίος εξάντλησε τελείως τις δυνάμεις της χώρας. Οι Ρώσοι είπαν «κάπου λίγο όπα», έριξαν τον Τσάρο και μετά από κάποια σκαμπανεβάσματα ήρθε στο προσκήνιο ο κομμουνισμός. Με λίγα λόγια, είναι ένα πολιτικό σύστημα όπου η κυβέρνηση έχει τον έλεγχο πρακτικά σε όλους τους τομείς και ο πλούτος δεν συγκεντρώνεται σε λίγους, αλλά αναδιανέμεται σε όλους.
Είμαστε στη φάση που η χώρα λέγεται Σοβιετική Ένωση, και ηγέτης είναι ο Γιόζεφ Στάλιν. Για να διατηρήσει την εξουσία όχι μόνο στο κομμουνιστικό κόμμα αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα, έκανε κάποια ακραία πράγματα: από δολοφονίες ανθρώπων που υπήρχε έστω και *η υποψία* πως δεν είναι πλήρως αφοσιωμένοι στον ίδιο και στο κομμουνιστικό καθεστώς, μέχρι έλεγχο των εκλογών, απαγόρευση της ελευθερίας της έκφρασης, της θρησκείας (αθεΐα και ξερό ψωμί, κυριολεκτικά), της ομοφυλοφιλίας, και γενικά φρόντισε να ελαχιστοποιήσει, να απαγορεύσει ή να εξαφανίσει καθετί που θα μπορούσε να απειλήσει το καθεστώς του.
Έβαλαν μπρος την οικονομία και, από μια γενικά αγροτική χώρα, έγιναν μια αρκετά μεγάλη βιομηχανική δύναμη. Μετά σκάει ο Β’Παγκόσμιος Πόλεμος, στον οποίο η ναζιστική Γερμανία είχε σκοπό να κατακτήσει όσο περισσότερη Ευρώπη μπορούσε, φτάνοντας πολύ κοντά στη Σοβιετική Ένωση. Εδώ σκάει η Σοβιετική Ένωση ως σωτήρας, απελευθερώνει τα κράτη της ανατολικής Ευρώπης από τη ναζιστική Γερμανία και – ΟΠ, δεν τα απελευθερώνει ακριβώς, απλώς διώχνει τους Ναζί, και τους λέει «Τώρα θα κάνετε εκλογές για να αποφασίσετε τη μοίρα σας» και με *κάποιο* τρόπο όλα αυτά τα κράτη αποφάσισαν να γίνουν δορυφόροι της κομμουνιστικής Σοβιετικής Ένωσης.
Άρα είμαστε σε μια φάση μετά τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου η Σοβιετική Ένωση βγαίνει κερδισμένη και μάλιστα με πολλά νέα εδάφη που φτάνουν στη μέση της Ευρώπης! Αυτό χτυπάει τα καμπανάκια των ΗΠΑ, που μισούσαν τον κομμουνισμό όπως ο διάολος το λιβάνι, και θεώρησαν πως «είχαν το χρέος» να προστατεύσουν τον κόσμο από την επέκταση των Σοβιετικών. Κάπως έτσι ξεκίνησε ο «Ψυχρός Πόλεμος», μια κούρσα δεκαετιών μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης για το ποια χώρα είναι καλύτερη – σε ΚΑΘΕ πιθανό τομέα. Από κινηματογράφο και σκάκι, μέχρι μυστικές υπηρεσίες, πολιτικό καθεστώς, πυρηνικά όπλα και κυριολεκτικά ποιος θα κατακτήσει πρώτος ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ.
Στα 80’s έγινε πρόεδρος ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο οποίος είδε όλη τη φάση λίγο πιο φιλελεύθερα και έφερε τη Σοβιετική Ένωση σε επαφή με μπόλικα «δυτικά» στοιχεία (ΜακΝτόναλντς! Ουάου!). Μετά ακολούθησε ο Μπόρις Γιέλτσιν, που γλυκοκοίταζε έναν κάπως πιο ανοιχτό και φιλελεύθερο τρόπο διακυβέρνησης. Μην τα πολυλογούμε, στην αρχή της δεκαετίας του 1990 πολλά μέρη της δυτικής Σοβιετικής Ένωσης λένε «φιλάκια» και κηρύσσουν την ανεξαρτησία τους το ένα μετά το άλλο, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει η Σοβιετική Ένωση, και στη θέση της να προκύψει η Ρωσία.
Περίεργο φακτ: Την ώρα που συνέβαιναν όλα αυτά, η Σοβιετική Ένωση συνέχιζε τις αποστολές στο διάστημα. Σε μία από αυτές βρισκόταν ο κοσμοναύτης Σεργκέι Κρικαλιόφ. Ε, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης συνέβη όσο εκείνος δεν βρισκόταν στη Γη. Όταν γύρισε πίσω με το διαστημόπλοιο, δεν υπήρχε πια η χώρα του! Πλέον γύρισε σε μία νέα χώρα, τη Ρωσία!
*Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο «Γεωγραφία για εντελώς αγεωγράφητους»:
Δες κι αυτό: Μπορούν δύο βιβλία να μας μάθουν Γεωγραφία;