Γράφει η συγγραφέας Πασχαλία Τραυλού
Αν κάποιος μου ζητούσε να περιγράψω με δυο λόγια τι επιδιώκω με τη λογοτεχνία μου, θα του απαντούσα πως είμαι μια εξερευνήτρια ψυχών. Μου αρέσει να διεισδύω σε ψυχισμούς ανθρώπους ολότελα διαφορετικούς από τον δικό μου και με κινήσεις ανατόμου να εντοπίζω τα αίτια του δικού τους σκοταδιού. Όπως είναι γνωστό από την ψυχανάλυση, μόνο αν εντοπίσεις το τραύμα που προκαλεί το σκοτάδι του καθενός μας μπορεί να ανακαλύψεις και το φως του…
Σαφώς η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, η ιστορική συγκυρία μέσα στην οποία καλείται κάθε άνθρωπος να ζήσει, το οικογενειακό του περιβάλλον και τα στερεότυπα ή οι κρατούσες ιδέες επηρεάζουν τις ανθρώπινες συμπεριφορές. Όμως στο βάθος κάθε ψυχής υπάρχει ο αυτούσιος εαυτός, εκείνος που διαθέτει τη βούληση και καθορίζει εντέλει τι είναι αυτό που ο καθένας μας είναι. Στις Ασυγχώρητες ήθελα να αναζητήσω αυτή τη βαθιά ουσία που αμφιταλαντεύεται ασταμάτητα ανάμεσα στο σκοτάδι και στο φως, ανάμεσα στην ίαση και στο τραύμα, ανάμεσα στην εκδίκηση και στη συγχώρεση.
Και φυσικά, αλληλένδετη πάντα με αυτή την πάλη είναι και η αιώνια ανθρώπινη αναρώτηση, αν μοναχοί μας ορίζουμε τις πράξεις μας και λαμβάνουμε τις αποφάσεις μας κάθε φορά που βρισκόμαστε σε αυτά τα σταυροδρόμια επιλογών, ή αν ελέγχει τη συνείδησή μας και τις πράξεις μας μια ανώτερη, υπεράνθρωπη θεία δύναμη.
Αρχίζοντας να διαβάζει ο αναγνώστης τις Ασυγχώρητες σίγουρα θα αναρωτηθεί στον πρόλογο τι νόημα έχει η περιγραφή της επιθανάτιας εμπειρίας ενός ψαριού σε ένα βιβλίο που πραγματεύεται κατά κύριο λόγο ανθρώπινα πάθη και λάθη. Στην πορεία ωστόσο του πονήματος, καθώς αποκαλύπτεται ποιος είναι ο ψαράς και ποιος ο άνθρωπος που αγοράζει τη συναγρίδα, καταλήγοντας να προκαλέσει άθελά του το τέλος του, τότε θα αντιληφθεί την ενδόμυχη υποψία μου πως πολλά από όσα μας συμβαίνουν συνδέονται με έναν ανεπαίσθητο μηχανισμό δράσης-αντίδρασης, εγκλήματος και τιμωρίας, λάθους και συμπαντικής παρέμβασης για την αποκατάσταση του δίκιου και της τάξης.
Δύο ερωτικά τρίγωνα αποτελούν τον σκελετό της ιστορίας, με καμβά έναν νόμο τραγέλαφο που επιβλήθηκε μετά τον εμφύλιο, βάσει του οποίου οι στρατιωτικοί για να παντρευτούν έπρεπε να έχουν κλείσει το 25ο έτος της ηλικίας τους και η σύζυγος να είναι καλοπροικισμένη, αμέμπτου ηθικής και με καθαρό μητρώο πολιτικών φρονημάτων, τόσο η ίδια όσο και οι συγγενείς της μέχρι τέταρτη γενεά. Κάθε καταστρατήγηση της ελεύθερης βούλησης, κόκκινο πανί για τη σκέψη και τη φαντασία του συγγραφέα!
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου η Ασημίνα, ένα φτωχοκόριτσο που το έχουν τάξει σε έναν ευκατάστατο μεσήλικα, προσπαθεί να γλιτώσει από έναν τέτοιο γάμο και παγιδεύει τον νεαρό εύελπι Επαμεινώνδα Αγαπητό δίχως να προβλέψει τη γνωριμία της με τον φίλο του Βαλάντη, που θα ενεργοποιήσει εκείνη την κρυφή ουσία του εαυτού της, την παθιασμένη, ανερμάτιστη, αδυσώπητη κι εγωκεντρική, που θα την κάνει να ενδιαφέρεται μονάχα να είναι χορτάτη η σάρκα της ακόμα κι αν προκαλεί κακό στους γύρω της. Κι ενώ η Ασημίνα μοιάζει αρχικά να παρασύρεται από τον έρωτα και να τυφλώνεται από το πάθος της, στην πορεία του βιβλίου παύει να έχει αυτό το άλλοθι και μεταλλάσσεται σε ένα πλάσμα τερατώδες και αδιανόητο στερεοτυπικά για τη γυναικεία της φύση.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου πρωταγωνιστεί πάλι η Ασημίνα, που διεκδικεί τον αγαπημένο της πρωτότοκης κόρης της, της Αλεξάνδρας. Το σκοτάδι του χαρακτήρα της φαντάζει ακόμη πυκνότερο και της επιβάλλεται μια βαριά τιμωρία στο όνομα της κάθαρσης και της αποκατάστασης του δικαίου∙ μια τιμωρία που θα επιβληθεί όμως με έναν τρόπο καταστροφικό όχι μόνο για την ίδια μα και για μια σωρεία ανθρώπων, καθώς έρχεται με τη μορφή της εκδίκησης. Αν το βιβλίο δεν είχε τον τίτλο Οι ασυγχώρητες, θα μπορούσε κάλλιστα να ονομαστεί Η ανατομία μίας εκδίκησης, και μάλιστα τη εκδίκησης μιας μάνας που αποποιήθηκε τον μητρικό της ρόλο βάζοντας πάνω απ’ όλα τη γυναικεία της φύση και την απόλαυση.
Χαρακτηριστική είναι η φράση «η μάνα δεν είναι μόνο πρόσωπο αλλά ιδέα. Κι αν οι μανάδες πέσουν από το βάθρο τους, τότε δεν απομένει τίποτε όρθιο», ενώ ταυτόχρονα καταλύτης και επιμύθιο η έκφραση: «Όποια κι αν είναι εντέλει η αλήθεια, το σπουδαιότερο τρόπαιο στη ζωή είναι η αγάπη και μόνη ασπίδα από τα λάθη μας η συγχώρεση…»
Και οι τρεις γενιές των ηρώων που πρωταγωνιστούν στο μυθιστόρημα καταφέρνουν να βρουν διέξοδο από τις προσωπικές τους φυλακές και τις Ερινύες τους μόνο όταν ανακαλύπτουν πως κάποια λάθη δεν έχουν γυρισμό και πως με την εκδίκηση δεν ανακτούν τη γαλήνη τους. Μόνο όταν καταφέρνουν να αυτοσυγχωρεθούν και να κατανοήσουν –αν όχι να συγχωρήσουν– τις συμπεριφορές των άλλων, μπορούν να ξεπεράσουν το τραύμα της εκδίκησης και να τραβήξουν μπροστά. Αν προσέγγιζε κανείς το βιβλίο από τη «φόδρα» του, θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι πρόκειται για μια πρόταση αυτοβελτίωσης γραμμένη μυθιστορηματικά! Μια πρόταση που εστιάζει στην ενσυναίσθηση, στην αυτοσυγχώρεση, στην κατανόηση και στην αποφυγή των σκοταδιών μας.
Ξεκινώντας να γράφω αυτό το βιβλίο, όπως και κάθε μου βιβλίο, δεν ήξερα πού θα με βγάλει, πόσοι ήρωες θα ξεπετιούνταν και θα διεκδικούσαν κάποιο ρόλο στην ιστορία, πόσες άλλες ιστορίες θα παρεμβάλλονταν. Δεν γνώριζα για παράδειγμα πως ως υλικά μου θα χρησιμοποιούσα τα ιστορικά γεγονότα της απόβασης του Αττίλα στην Κύπρο, το αδιανόητο νομοθέτημα για τον γάμο των στρατιωτικών μετά τον εμφύλιο, μια παράλληλη ιστορία με το δυστύχημα των Τεμπών, μια αφήγηση για την τραυματική εμπειρία μιας ομοφυλόφιλης γυναίκας που πασχίζει να κατανικήσει τη φύση της.
Όμως όλα αυτά τα στοιχεία πλαισιώνουν το μήνυμα και προσέφεραν σε μένα την κατάλληλη μυθιστορηματική ατμόσφαιρα να στήσω ένα έργο με διάφανους, τρισδιάστατους χαρακτήρες, με καταιγιστική πλοκή και κινηματογραφική προσέγγιση, ώστε το μήνυμα να μεταδίδεται αβίαστα στην ψυχή και να βάζει ένα μυθιστορηματικό λιθαράκι στο διαχρονικό ερώτημα περί συμπαντικής δικαιοσύνης ή τυχαιότητας κάθε εμπειρίας της ζήσης μας. Όλα αυτά τα γεννήματα της φαντασίας μου, οι περιγραφές, οι σκηνές, η πλοκή και οι χαρακτήρες που δημιούργησα δεν είναι παρά τα υλικά με τα οποία μπόρεσα να υπηρετήσω τον σκοπό της γραφής μου, που δεν είναι άλλος από την επικοινωνία μου με τους ανθρώπους και την καλύτερη δυνατή κατανόηση της ανθρώπινης φύσης.
Υ.Γ. Ανακαλύψτε όλα τα βιβλία της Πασχαλίας από τις εκδόσεις μας!
Διαβάστε επίσης: