Γράφει ο καθηγητής και συγγραφέας Βασίλης Κωστάκης
Σε λίγες μέρες ξεκινά το Euro. Αυτή την περίοδο, αφιερώματα σε περασμένα Euro με λιγότερο ή περισσότερο γνωστές ιστορίες κατακλύζουν τηλεοράσεις, εφημερίδες και διαδικτυακά μέσα. Το πρώτο επίσημο πέναλτι Πανένκα το 1976, το εμβληματικό βόλε του φαν Μπάστεν το 1988 που ακολούθησε τον σοβαρό τραυματισμό του το προηγούμενο έτος, το μικρό θαύμα της Δανίας που «ήρθε από τις παραλίες» το 1992, οι συνεχόμενες κατακτήσεις της Ισπανίας το 2008 και το 2012. Τόσες ιστορίες.
Από το έπος του Γκιλγκαμές, το αρχαιότερο λογοτεχνικό κείμενο που γράφτηκε το 4000 π.Χ. στη Βαβυλωνία, μέχρι τις ιστορίες για το έπος της Ελλάδας στο Euro του 2004. Τουλάχιστον 6000 χρόνια αφηγούμαστε ιστορίες. Γιατί;
Μας αρέσει να λέμε, να ακούμε και να διαβάζουμε ιστορίες γιατί είμαστε άνθρωποι. Ερχόμαστε σε τούτο εδώ τον κόσμο χωρίς να ξέρουμε γιατί. Γιατί υπάρχουμε αντί να μην υπάρχουμε; Από την περιορισμένη κατανόηση που έχουμε για το σύμπαν, η ανυπαρξία ζωής είναι ο κανόνας. Το είδος μας είναι μια εξαίρεση. Μια εξαίρεση, όμως, με αντίληψη της ύπαρξής της. Πόσο τραγικό και συναρπαστικό συνάμα! Γιατί υπάρχουμε; Γιατί αντιμετωπίζουμε τόσες δυσκολίες και στη συνέχεια πεθαίνουμε; Τι νόημα υπάρχει σε όλο αυτό; Ένα μυστήριο απλώνεται μπροστά μας. Ένα μυστήριο που δεν έχει λύση και για αυτό παραμένει αφορμή για δημιουργία από τις απαρχές του ανθρώπινου είδους.
Οι ιστορίες είναι τα νήματα που μας ενώνουν δημιουργώντας ένα υφαντό κοινών εμπειριών και συναισθημάτων που εκτείνεται σε γενιές. Μας βοηθούν να νομίζουμε ότι ξεπερνάμε τον χρόνο και τον τόπο. Επικοινωνώντας ερχόμαστε πιο κοντά. Μοιραζόμαστε τον πόνο της (μάταιης;) ύπαρξής μας, κι αυτό μας ελαφραίνει. Μοιραζόμαστε συναισθήματα και σκέψεις, κι αυτός ο διαμοιρασμός δημιουργεί νοήματα.
Όταν η ομάδα πανηγυρίζει ένα γκολ με τους φιλάθλους της ή όταν καλείται να διαχειριστεί μια ήττα, δημιουργείται από κοινού νόημα ύπαρξης.
Δεν μπορούμε, ωστόσο, να απαντήσουμε στο μεγάλο μυστήριο της ύπαρξης. Όμως μπορούμε να ξορκίσουμε το άγχος και τις ψυχολογικές μεταπτώσεις που μας κατακλύζουν, δημιουργώντας, ακούγοντας και ερμηνεύοντας τις ιστορίες μας. Μια μουσική, μια θεατρική παράσταση, ένας πίνακας ζωγραφικής, ένα γλυπτό, ένας ποδοσφαιρικός αγώνας. Όλα αυτά αφηγούνται ιστορίες. Έχουν τη δύναμη να διαμορφώνουν τις αντιλήψεις μας, να αμφισβητούν τις παραδοχές μας και να εμπνέουν τον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο.
Αφηγούμαστε ιστορίες επειδή είναι ένα ουσιαστικό μέρος του ποιες και ποιοι είμαστε. Είναι η κληρονομιά που αφήνουμε πίσω μας, η παρακαταθήκη που μεταβιβάζουμε σε αυτές κι αυτούς που έρχονται μετά από εμάς. Και όσο υπάρχουν άνθρωποι να ακούν, θα υπάρχουν ιστορίες να ειπωθούν – καθεμία από αυτές ένα μοναδικό νήμα στο μεγάλο υφαντό της ανθρώπινης ύπαρξης.
Σε λίγες μέρες, ένα νέο Euro ξεκινά και θα δώσει αφορμή για νέες ιστορίες. Δεν είναι, όμως, όλες οι ιστορίες ίδιες. Σήμερα πουλάνε οι ιστορίες των νικητών. Αυτές θα μαζέψουν τα περισσότερα likes και shares, και θα κάνουν τους πρωταγωνιστές τους διάσημους και πλούσιους.
Είναι, όμως, αυτό το νήμα που θέλουμε να προσφέρουμε στις γενιές που έρχονται; Αντέχει ένας κόσμος που παραπαίει άλλες τέτοιες ιστορίες;
Ας θυμηθούμε όλες και όλοι γιατί πρωτοπαίξαμε ή πρωτοπαρακολουθήσαμε ποδόσφαιρο. Ας αναζητήσουμε αυτό το συναίσθημα. Ας αναλογιστούμε τι τελικά θυμόμαστε από τους αγώνες που παίξαμε και παρακολουθήσαμε. Τα ποσοστά; Τους πρώτους σκόρερ; Τα γυαλιστερά παπούτσια και τα κοκαλωμένα από το τζελ μαλλιά των παικτών; Ή μήπως θυμόμαστε ένα συναίσθημα που είχε αξία για εμάς διότι το μοιραστήκαμε με άλλους ανθρώπους; Διότι το βιώσαμε και το χτίσαμε από κοινού;
Μια ιστορία για την ομάδα της Δανίας – ένα από τα μικρά θαύματα του ποδοσφαίρου (και δεν είναι αυτό που νομίζετε)
Αναφέρθηκα στην αρχή στην ιστορική κατάκτηση του Euro 1992 από τη Δανία. Η Δανία, που δεν είχε προκριθεί στα τελικά, πήρε τελευταία στιγμή τη θέση της Γιουγκοσλαβίας, η οποία αποκλείστηκε λόγω του εμφυλίου πολέμου. Παρά τις δυσκολίες, η Δανία κατέκτησε το τρόπαιο. Πολλοί θεωρούν αυτή τη στιγμή ως την κορυφαία στην αθλητική ιστορία της Δανίας και ένα από τα μικρά θαύματα του ποδοσφαίρου. Εγώ, όμως, όχι.
Θεωρώ ως μια από τις σημαντικότερες στιγμές του παγκόσμιου αθλητισμού το χαμένο πέναλτι του Δανού Μόρτεν Βίγκορστ σε αγώνα με το Ιράν το 2003. Σε εκείνο τον αγώνα, ένας φίλαθλος παραπλάνησε έναν αμυντικό του Ιράν, ο οποίος έπιασε την μπάλα με τα χέρια νομίζοντας ότι είχε σφυρίξει ο διαιτητής. Όμως είχε σφυρίξει κάποιος από την κερκίδα. Έτσι καταλογίστηκε πέναλτι υπέρ της Δανίας. Ωστόσο, ο Βίγκορστ αστόχησε εσκεμμένα, με τη σύμφωνη γνώμη του προπονητή του, Μόρτεν Όλσεν. Η Δανία ηττήθηκε 1-0.
Aντιλαμβάνoμαι το ποδόσφαιρο ως τέχνη— μια μορφή πολιτιστικής έκφρασης. Το χαμένο πέναλτι της Δανίας αποθεώνει το δίκαιο και δείχνει ότι η νίκη δεν είναι το παν. Καλεί τους ποδοσφαιριστές να πάρουν θέση για έναν πιο δημοκρατικό και δίκαιο κόσμο, αντί να παγιδεύονται στην ουδετερότητα και την απάθεια.
Είθε αυτοί κι αυτές που ασκούν την τέχνη του ποδοσφαίρου να αντιληφθούν ότι ο αγώνας για έναν πιο δημοκρατικό και δίκαιο κόσμο είναι ο μοναδικός αγώνας που αξίζει να δώσουν μέχρι τέλους. Και οι ιστορίες για έναν πιο δημοκρατικό και δίκαιο κόσμο είναι οι μοναδικές ιστορίες που αξίζει να αφηγηθούμε.
Αλλάζοντας τον κόσμο με μια μπάλα
Διαβάστε επίσης: