«Ένας μεγάλος κίντυνος απειλεί το σημερινό μας πολιτισμό· να δούμε τον κίντυνο τούτον κατάματα, χωρίς τρόμο, έτσι μονάχα θα μπορέσουμε να τον νικήσουμε.
Ήξερα πάντα πως οι πιο θανάσιμοι οχτροί των δυνάμεων του πονηρού είναι η γενναιότητα και το φως. Μα δεν μπορούσα καθαρά να δω το πρόσωπο του κιντύνου. Ήταν ένας ίσκιος βαρύς κι άπιαστος. Σήμερα όμως το πρωί είδα καθαρά το πρόσωπό του· σ’ ένα όνειρο.
Είδα ένα γορίλλα να κρατά αναμμένο δαυλό και να τρέχει χαρούμενος να βάνει φωτιά σε μια μεγάλη πολιτεία. Τινάχτηκα από τον ύπνο κι όλα πια είχαν ξεκαθαρίσει μέσα μου· κατάλαβα ποιος είναι ο μεγάλος κίντυνος.
Ο νους του ανθρώπου ξετυλίχτηκε πολύ γοργότερα, πολύ εντονότερα από την ψυχή του. Ο νους του κατέχτησε κοσμογονικές δυνάμες και τις έθεσε στη διάθεση του σημερινού ανθρώπου, που δεν έφτασε ακόμα σε τόση ηθική ωριμότητα ώστε τις δυνάμες αυτές να τις χρησιμοποιήσει για το καλό του κόσμου.
Υπάρχει σήμερα έλλειψη ισορροπίας, δυσαρμονία ανάμεσα στη διανοητική και την ηθική εξέλιξη του ανθρώπου. Ο γορίλλας πήρε στα χέρια του τη φωτιά· να ο κίντυνος!
Άρχισε κιόλας και βάνει φωτιά στον κόσμο ο γορίλλας, πώς μπορούμε να τον σταματήσουμε; Θαρρώ, μονάχα ένας τρόπος υπάρχει: να επιστρατέψουμε όλες τις φωτεινές δυνάμες που υπάρχουν μέσα στον κάθε άνθρωπο και στον κάθε λαό. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνούμε πως ο κόσμος πια αποτελεί έναν τόσο ενιαίο οργανισμό, που δεν μπορεί ένας λαός να σωθεί αν δεν σωθούν όλοι.
Nα σταματήσουμε το γορίλλα που τρέχει, δε γίνεται· να του πάρουμε πια τη φωτιά από τα χέρια, δε γίνεται· πρέπει να προλάβουμε να του φωτίσουμε το μυαλό, να του μερώσουμε την καρδιά, να τον κάμουμε άνθρωπο.
Μην περιμένετε από τους σημερινούς άρχοντες της γης, τους πολιτικούς, τους τεχνικούς, τους οικονομολόγους, ν’ αναλάβουν ένα τέτοιο πανανθρώπινο κήρυγμα. Την υψηλή τούτη, απάνω από τα πάθη, αποστολή μονάχα οι πνεματικοί άνθρωποι του κόσμου μπορούν και χρέος έχουν ν’ αναλάβουν.
Η ευθύνη σήμερα του πνεματικού ανθρώπου είναι μεγάλη. Γιατί τυφλά είναι τα πάθη, αλληλοσυγκρούουνται οι επιθυμίες, τρομαχτικές είναι οι υλικές δυνάμες που έθεσε ο νους στα χέρια του ανθρώπου κι από τη χρησιμοποίησή τους εξαρτάται ο χαμός ή η σωτηρία του ανθρώπινου γένους.
Ας ενωθούμε όσοι πιστεύουμε στο πνέμα! Δεν αρκεί πια η ωραιότητα, δεν αρκεί η θεωρητική αλήθεια μήτε η άνεργη καλοσύνη. Το χρέος σήμερα του πνεματικού ανθρώπου, το χρέος το δικό μας, είναι πιο μεγάλο και πιο δύσκολο: να βρούμε και να διατυπώσουμε το νέο παγκόσμιο σύνθημα, που θα δώσει ενότητα, δηλαδή αρμονία στο νου και στην καρδιά του ανθρώπου.
Να βρούμε το λόγο τον καλό, τον απλό, που ν’ αποκαλύπτει πάλι στους ανθρώπους τούτο το απλούστατο: πως όλοι είμαστε αδέρφια.»
*Τα παραπάνω τα έγραψε ο Νίκος Καζαντζάκης στο μυθιστόρημα «Ο Ανήφορος». Μάθετε περισσότερα για το χαμένο βιβλίο του συγγραφέα που κυκλοφόρησε 76 χρόνια αφού γράφτηκε.
**Η εικόνα εξωφύλλου δημιουργήθηκε από το πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης Dall∙e 2.
Διαβάστε επίσης: