Κάθε ηλικία έχει τα δικά της άγχη.
Να περάσεις εξετάσεις, να βρεις τη δουλειά που θέλεις, να κολλήσεις σε μια δουλειά που μισείς, διαμάχες, να βρεις σύντροφο, να κάνεις παιδιά, να παγιδευτείς στη φυλακή που δημιουργεί η ύπαρξη ενός βρέφους, οικονομικές αγωνίες, οικογενειακές αγωνίες, μοναξιά, διαζύγιο, σχέσεις, να πασχίζεις για μεγαλύτερα επιτεύγματα, περισσότερα χρήματα, κι άλλα παιδιά, πιο αθλητικά σώματα, καλύτερο σεξ, πιο απαλό δέρμα, να μάθεις πότε πρέπει να κόψεις ταχύτητα, να κάνεις σχέδια για τα τελευταία χρόνια της ζωής σου, να διαχειριστείς την ολοένα αυξανόμενη αδυναμία σου. Είναι αγχωτικό να κάνεις κάτι που σε ζορίζει, κάτι που δεν έχεις ξανακάνει και υπάρχει πιθανότητα να μην πετύχει. Ή, ακόμη χειρότερα, έχεις πετύχει αυτό που ξεκίνησες να κάνεις, αλλά δεν νιώθεις την ανακούφιση που είχες φανταστεί πως θα έφερνε. Σε κάθε ηλικία, μπορεί να βρεθούμε αντιμέτωποι με την πρόκληση να συμβιβάσουμε την εσώτερη εικόνα του εαυτού μας με την εξωτερική πραγματικότητά μας.
Βιώνουμε άγχος και αγωνία για μυριάδες λόγους, κι αυτά τα συναισθήματα μπορεί να είναι στιγμιαία ή μακρόβια. Αλλά δεν είναι κακό κάθε είδους άγχος – το να πιέζουμε τον εαυτό μας είναι ένας τρόπος να διατηρούμε το μυαλό μας λειτουργικό. Η απουσία του άγχους σημαίνει πως δεν γυμναζόμαστε πνευματικά. Το καλό άγχος προξενεί θετική διέγερση, μας παρακινεί να μάθουμε καινούρια πράγματα και να είμαστε δημιουργικοί, ενώ ταυτόχρονα δεν μας κυριεύει σε τέτοιον βαθμό που να μας προκαλέσει πανικό. Η μάθηση μας ωθεί να δημιουργήσουμε νέες νευρολογικές συνάψεις, κι όσο περισσότερες έχουμε, τόσο το καλύτερο. Αν ένα τμήμα του εγκεφάλου μας έσβηνε, η ύπαρξη περισσότερων νευρολογικών συνάψεων θα σήμαινε πως άλλα τμήματά του θα μπορούσαν να συνδεθούν γρηγορότερα, παρακάμπτοντας την κατεστραμμένη περιοχή.
Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και κάτι καλό μπορεί να γίνει κακό όταν αγγίζει την υπερβολή. Τα συνεχόμενα υψηλά επίπεδα άγχους οδηγούν σε πανικό και αποσύνδεση – αυτό σημαίνει πως αποσυνδέονται οι σκέψεις μας, οι αισθήσεις, τα συναισθήματα και οι πράξεις μας, και όλο αυτό το βιώνουμε κάπως σαν διαγραφή. Ο πανικός και η αποσύνδεση μπορούν να οδηγήσουν σε νευρική κατάρρευση. Επομένως, τι μπορούμε να κάνουμε για να το αποφύγουμε;
Για να διαχειριστούμε το άγχος, αναπτύσσουμε ορισμένους μηχανισμούς αντιμετώπισης. Κάποιοι προτιμούν τις διεξοδικές συζητήσεις, άλλοι καταφεύγουν στον διαλογισμό, την ψυχοθεραπεία, τη θρησκεία ή την άσκηση. Κάποιες στρατηγικές αντιμετώπισης δεν είναι τόσο χρήσιμες: αλκοολισμός, υπερβολική δουλειά, εμμονή με την εντύπωση που δίνουν τα πράγματα εις βάρος των συναισθημάτων μας. Το να ξενυχτάμε, να παθιαζόμαστε με τη δουλειά, να παραμελούμε τις σωματικές ανάγκες μας, να μην έχουμε προσωπική ή κοινωνική ζωή, όλα αυτά είναι μια χαρά ως πρόχειρη λύση ανάγκης, από τη στιγμή που η λειτουργία έκτακτης ανάγκης δεν γίνεται ο κανόνας. Οι λιγότερο υγιείς τρόποι αντιμετώπισης ενίοτε γίνονται μη βιώσιμοι και πυροδοτούν μια κρίση, όταν το σώμα καταρρέει ή επαναστατεί για τον τρόπο με τον οποίο το χρησιμοποιούμε.
Αν νιώθετε το μυαλό σας παραζαλισμένο, θα σας θυμίσω ξανά να στρέψετε την προσοχή σας στην αναπνοή σας. Δοκιμάστε το. Σταματήστε την ανάγνωση για δέκα δευτερόλεπτα περίπου και παρατηρήστε πώς ανασαίνετε. Για είκοσι δευτερόλεπτα –δεν πειράζει αν είναι περισσότερα ή λιγότερα– θέλω να παρατηρήσετε τις εισπνοές και τις εκπνοές σας. Αυτό σημαίνει να έχετε επαφή με τον εαυτό σας στο παρόν. Αφού παρατηρήσετε πώς ανασαίνετε, μήπως επιβραδύνετε την ανάσα σας; Προτού σηκωθείτε το πρωί, μείνετε ξαπλωμένοι στο κρεβάτι και παρατηρήστε την αναπνοή σας για ένα με δύο λεπτά. Η προσοχή σας θα διασπαστεί – προσπαθήστε να την επαναφέρετε στην αναπνοή σας. Δεν ξέρω εσείς, αλλά εγώ σταμάτησα να δακτυλογραφώ για μια στιγμή, έκανα αυτή την άσκηση κι ένιωσα λιγουλάκι καλύτερα – κάθε στιγμή ηρεμίας βοηθάει. Αν προσηλώνεστε επί πέντε λεπτά την ημέρα στην αναπνοή σας, θα δείτε θετική διαφορά.
Ομοίως, αν νιώθετε άγχος, μια χρήσιμη άσκηση είναι να παρατηρείτε το σώμα σας και να διακρίνετε ποιοι από τους μυς σας είναι σφιγμένοι και ποιοι χαλαροί. Μου αρέσει να χρησιμοποιώ το παράδειγμα του αδέσποτου σκύλου. Φανταστείτε πως υιοθετείτε ένα σκυλί από καταφύγιο ζώων. Σηκώνετε το χέρι να το χαϊδέψετε κι εκείνο τινάζεται, επειδή φοβάται πως θα το χτυπήσετε. Αυτή η αντίδραση οφείλεται σε περασμένες εμπειρίες, αλλά το σκυλί πλέον προετοιμάζει ενστικτωδώς με αυτόν τον τρόπο το σώμα του στο παρόν. Έτσι είμαστε κι εμείς. Αν στο παρελθόν βρισκόμαστε σε εγρήγορση για οποιονδήποτε λόγο, το σώμα μας παραμένει σφιγμένο στο παρόν κι αυτό επηρεάζει το πώς νιώθουμε. Το σώμα συγκρατεί τα συναισθήματα. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να παρατηρήσουμε πώς προετοιμάζουμε το σώμα μας όταν σκεφτόμαστε ή αισθανόμαστε συγκεκριμένα πράγματα, κι ύστερα μπορούμε να αρχίσουμε να το διορθώνουμε. Δοκιμάστε να σφιχτείτε όταν είστε ήδη σφιγμένοι και να αφεθείτε όταν είστε ήδη χαλαροί, λιγάκι κάθε φορά, και παρατηρήστε πώς αισθάνεστε στην πορεία. Είναι κάτι που σας κάνει να νιώθετε λιγότερο ή περισσότερο αγχωμένοι; Σας ηρεμεί ή σας αγχώνει; Είναι ευκολότερο να σφιχτούμε παρά να χαλαρώσουμε, κι όταν αντιλαμβανόμαστε τι κάνουμε και ζορίζουμε τον εαυτό μας, μπορούμε να μάθουμε να κάνουμε το αντίθετο. Αυτή η άσκηση θα σας βοηθήσει επίσης να ανεξαρτητοποιηθείτε από το μυαλό σας και να βυθιστείτε στις αισθήσεις σας.
Μία άλλη τεχνική που προτείνω ώστε να σταματήσουν οι σκέψεις άγχους να στριφογυρίζουν στο κεφάλι σας είναι να καταγράψετε τους φόβους σας σε μια λίστα, και μάλιστα αριθμημένους. Προσπαθήστε να είστε όσο πιο συγκεκριμένοι γίνεται. Ύστερα αλλάξτε όλα τα «τι θα γίνει, αν;…» σε «και τι έγινε, αν;…», και παρατηρήστε πώς θα σας κάνει να νιώσετε αυτή η αλλαγή λεξιλογίου. Πιστεύω πως όλοι έχουμε ανάγκη να εξελίξουμε και να διατηρήσουμε έναν εσωτερικό παρατηρητή. Το να παρατηρείτε τι νιώθετε όταν είστε πιεσμένοι, αγχωμένοι ή φοβερά απασχολημένοι μπορεί να μην είναι η πρώτη σας προτεραιότητα, αλλά πρέπει να το έχετε στον νου σας, επειδή τα συναισθήματά μας μοιάζουν με λαμπάκια σε ταμπλό αυτοκινήτου. Όπως δεν θα μας περνούσε από το μυαλό να αφαιρέσουμε από το ταμπλό το προειδοποιητικό λαμπάκι του ρεζερβουάρ, έτσι πρέπει να παρατηρούμε τα συναισθήματά μας, αντί να τα καταπνίγουμε. Υπάρχουν για να μας λένε πότε έχουμε ανάγκη να ξεκουραστούμε, να παίξουμε, να συνδεθούμε με τους άλλους. Όταν τα αγνοούμε, εκείνα φωνάζουν πιο δυνατά – με άλλα λόγια, μας κάνουν να νιώθουμε χειρότερα. Όταν αγνοούμε τα συναισθήματα και δεν τα λαμβάνουμε υπόψη μας, διακινδυνεύουμε μια ανταρσία. Τα συναισθήματα αντιδρούν όπως οι εργάτες – αγνόησέ τα ή καταπίεσέ τα κι εκείνα θα ξεσηκωθούν.
Η συμβουλή που έχω να σας δώσω είναι να τα ακούτε, να λαμβάνετε υπόψη σας τις αναφορές τους όταν παίρνετε αποφάσεις, και να τα αξιοποιείτε για να βοηθηθείτε. Δεν πρέπει να τα αγνοούμε, αλλά ούτε να τους επιτρέπουμε να μας διαφεντεύουν. Όπως με τα περισσότερα πράγματα, έτσι και με τα συναισθήματα πρέπει να βρούμε μία χρυσή τομή – αυτό σημαίνει να παίρνουμε τις αποφάσεις μας αφού συμβουλευτούμε τόσο τον νου όσο και την καρδιά.
Όταν παρατηρούμε τα συναισθήματά μας, έχουμε τη δυνατότητα να τα εκμεταλλευτούμε, αντί να μας εκμεταλλευτούν εκείνα. Αυτό συμβαίνει όταν αντιλαμβανόμαστε ένα συναίσθημα τη στιγμή που αναδύεται, το αφουγκραζόμαστε και μόνο τότε περνάμε σε πράξεις. Όταν παρατηρούμε ένα συναίσθημα, διατρέχουμε μικρότερο κίνδυνο να μας διαποτίσει.
Θα σας πρότεινα να κρατάτε ένα ημερολόγιο με τις διαθέσεις, τις εντυπώσεις και τις παρατηρήσεις σας. Απλώς παρατηρήστε τα διαφορετικά συναισθήματα και τις εντυπώσεις σας από απόσταση – μακριά από την ευγνωμοσύνη, την αγωνία, την αγάπη ή τον φόβο σας. Μιλάτε κρατώντας αυτή την απόσταση. Αντί να πείτε «ανησυχώ», πείτε καλύτερα, «παρατηρώ πως νιώθω ανήσυχος».
Δημιουργήστε μια αίσθηση απόστασης ανάμεσα σε εσάς και στο αρνητικό συναίσθημά σας. Μπορείτε να αποστασιοποιηθείτε ακόμη περισσότερο αν το προσωποποιήσετε – αν το ονομάσετε «Κύριο ή Κυρία Ανησυχία» ή, τέλος πάντων, ό,τι σας φαίνεται καταλληλότερο.
Είναι πολλοί αυτοί που μου γράφουν συγκεκριμένα για την ανησυχία και το άγχος στη δουλειά. Όλοι γνωρίζουμε πως υπάρχουν στατιστικές για το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης, αλλά αυτά που μπορούμε να κάνουμε για να προστατέψουμε τους εαυτούς μας έχουν περιορισμούς – η κουλτούρα μας είναι επίσης υπαίτια. Αν συνεισφέρουμε σε μια κουλτούρα όπου το ζητούμενο είναι να δείχνουμε πως είμαστε δυνατοί αλλά όχι τρωτοί, τότε αποτελούμε μέρος του προβλήματος. Αν αξιολογούμε τα κέρδη πάνω από τους ανθρώπους που τα δημιουργούν, τότε αποτελούμε μέρος του προβλήματος. Πιστεύω πως είναι ανήθικο να προσπαθούμε να αρπάξουμε όσο το δυνατόν περισσότερα από τους υπαλλήλους και τους συνεργάτες μας, δίνοντας σε αντάλλαγμα όσο το δυνατόν λιγότερα, και αυτή η ανηθικότητα δεν θα έπρεπε να κρύβεται πίσω από προσφορές για συμβουλευτικές συνεδρίες και σεμινάρια ενσυνειδητότητας. Το να περιφρονούμε τους υπαλλήλους μας είναι το ίδιο επικίνδυνο με το να αγνοούμε τα συναισθήματά μας. Χρειαζόμαστε ένα εργασιακό περιβάλλον όπου θα ακούμε ο ένας τον άλλο, θα νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλο και θα εργαζόμαστε με σύμπνοια, κι όχι ο ένας εναντίον του άλλου.
*Απόσπασμα από Το βιβλίο που θέλεις να διαβάσουν όσοι αγαπάς, της Philippa Perry, συγγραφέας του διεθνούς best seller, Το βιβλίο που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου.
Το βιβλίο που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου
Διαβάστε επίσης: