Το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023 μόλις ανακοινώθηκε και μεγάλος νικητής αναδείχθηκε ο Νορβηγός συγγραφέας Jon Olav Fosse!
Το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023 απονέμεται στον Νορβηγό συγγραφέα Jon Fosse «για τα καινοτόμα έργα του που έχουν δώσει φωνή στο ανείπωτο».
Ο Jon Fosse γεννήθηκε στο Haugesund της Νορβηγίας. Ένα σοβαρό ατύχημα σε ηλικία επτά τον έφερε κοντά στον θάνατο. Αυτή του η εμπειρία επηρέασε σημαντικά τη συγγραφή του μετέπειτα στην ενήλικη ζωή. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Bergen.
Ως συγγραφέας έκανε το ντεμπούτο του με το μυθιστόρημα, Raudt, svart (Κόκκινο, Μαύρο), το οποίο δημοσιεύτηκε το 1983, γραμμένο στη Nynorsk.
Το πρώτο του θεατρικό, Og aldri skal vi skiljast (Και δεν θα χωριστούμε ποτέ), παίχτηκε και εκδόθηκε το 1994. Ο Fosse έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, ποίηση, παιδικά βιβλία, δοκίμια και θεατρικά έργα.
«Ξέρετε, όταν γράφω, προτιμώ να μην ξέρω τίποτα. Απλώς κάθομαι και γράφω. Κάπως εισέρχομαι σε αυτήν τη διαδικασία, σχεδόν αυθόρμητα, αφού αρνούμαι να προετοιμάσω κάτι εκ των προτέρων, ένα συγκεκριμένο πλάνο, και προτιμώ να αφήνομαι στο μυστήριο της γραφής», είχε πει ο ίδιος σε συνέντευξή του στη Lifo.
Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από σαράντα γλώσσες.
Αναφορικά με τα βραβεία σε συνέντευξή του στη Lifo αναφορικά με τα βραβεία είχε πει χαρακτηριστικά:
Θεωρώ ότι είμαι πολύ τυχερός που έχω συλλέξει ήδη αρκετά. Πρέπει να σας πω ότι όταν δημοσιεύτηκε το πρώτο μου μυθιστόρημα και το πρώτο θεατρικό είχα πάρει τόσο κακές κριτικές, που θα έπρεπε να τα έχω παρατήσει. Αλλά είχα εμπιστοσύνη στη δουλειά και τις ικανότητές μου και αποφάσισα να μην τις λάβω υπόψη και να συνεχίσω να γράφω.
Ευτυχώς, τα έργα μου άρχισαν να ανεβαίνουν στο θέατρο και ο κόσμος να ανταποκρίνεται, οπότε σκέφτηκα ότι αν είναι ευχαριστημένοι ο σκηνοθέτης και οι ηθοποιοί μού είναι αρκετό. Κάπως έτσι πορεύτηκα, προσπαθώντας, ως έναν βαθμό, να μένω ανεπηρέαστος από τα καλά και τα κακά που γράφονταν για τη δουλειά μου.
Τα βιβλία του στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει από διάφορους εκδοτικούς οίκους: Άγρα, Gutenberg, Μνήμη, Ανατολικός, Νεφέλη.
Διαβάστε εδώ τη συνέντευξη που είχε δώσει στη Lifo και την Τίνα Μανδηλαρά.
Το πιο πρόσφατο βιβλίο του στα ελλνικά, Το άλλο όνομα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.
Διαβάσετε μια αναλυτική κριτική του Διονύση Μαρίνου για το βιβλίο στην Bookpress.
Διαβάστε και την κριτική του Γιάννη Καλογερόπουλου που όπως πολύ εύστοχα σημειώνει: «Το όνομα του Φόσσε ψιθυρίζεται κάθε χρόνο ανάμεσα σε εκείνα των φαβορί για το βραβείο Νόμπελ…».
Νόμπελ Λογοτεχνίας (Nobelpriset i litteratur)
Με τη διαθήκη του ο Άλφρεντ Νόμπελ όρισε ότι πρέπει να απονέμεται ένα βραβείο στον συγγραφέα που ξεχώρισε με τα έργα του στον τομέα της λογοτεχνίας (στα σουηδικά: Nobelpriset i litteratur).
Το Νόμπελ, που θεωρείται το σημαντικότερο βραβείο στον κόσμο του βιβλίου, δεν απονέμεται για κάποιο συγκεκριμένο έργο, αλλά για το σύνολο της διαδρομής ενός συγγραφέα ή μιας συγγραφέως.
Συνήθως οι νικητές και οι νικήτριες εντάσσονται σε μια «συγγραφική ελίτ» που με τις λέξεις τους έχουν αναδιαμορφώσει κοινωνίες, αμφισβήτησαν τους κυρίαρχους κανόνες και επιχείρησαν μια βαθιά κατάδυση στα ερωτήματα ποιος είναι ο άνθρωπος και γιατί είναι ο άνθρωπος.
Στο αναγνωστικό κοινό το βραβείο λειτουργεί ως μία ιδιότυπη πυξίδα για να ανακαλύψει έναν λογοτεχνικό θησαυρό ή έστω για να βαδίσει σε ένα μονοπάτι έξω από τα πολυπατημένα. Επιπλέον, αναδεικνύει υποτιμημένα αριστουργήματα από διαφορετικές κουλτούρες και γλώσσες∙ ένα βιβλίο που τοποθετείται στην Τανζανία, την Τουρκία ή την Αυστραλία, μπορεί να έχει αντίκτυπο σε εμένα που ζω χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, γιατί απλά μοιράζομαι κοινές υπαρξιακές εμπειρίες με τους πρωταγωνιστές του.
Ουσιαστικά, το Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι κάτι περισσότερο από ένα βραβείο. Σε μια εποχή που κυριαρχείται από την ψηφιακή επικοινωνία και τα παροδικά μέσα, το Νόμπελ είναι μια απόδειξη της διαρκούς επίδρασης της λογοτεχνίας στην ανθρωπότητα. Μας υπενθυμίζει την αναντικατάστατη αξία του εσωτερικού προβληματισμού, της αμφισβήτησης των αυθεντιών και της μεταμορφωτικής δύναμης των ιστοριών στη διαμόρφωση της συλλογικής μας συνείδησης.
Ποιοι άλλοι έχουν κερδίσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας τα τελευταία χρόνια;
Υπάρχουν διάφορες επιλογές που έχουν ξεχωρίσει την περασμένη δεκαετία, η κάθε μία για τους δικούς της λόγους.
2022: Η Annie Ernaux (τα βιβλία της κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο). Εδώ το άρθρο μας.
2021: Ο Abdulrazak Gurnah (Βιβλίο του κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός). Εδώ το άρθρο μας.
2020: Η ποιήτρια Louise Glück (Τα βιβλία της κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Στερέωμα). Εδώ το άρθρο μας.
2018 & 2019: Διπλή απονομή που συζητήθηκε. Nικητές οι Olga Tokarczuk (Πολωνία) και ο Peter Handke (Αυστρία). Εδώ το άρθρο μας για τη νίκη τους.
2017: Καζούο Ισιγκούρο (Πανάξια, αρκετά «ασφαλής» επιλογή. Στα ελληνικά πλέον από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Εδώ το άρθρο μας για τη νίκη του.)
2016: Μπομπ Ντίλαν (Ναι, οκ, ακόμα έχουμε κάποιες απορίες για αυτό όπως και πολλοί άλλοι. Εδώ το άρθρο μας για τη νίκη του.)
2015: Svetlana Alexievich από τη Λευκορωσία (Από τις εκδόσεις Πατάκη.)
2014: O Γάλλος Patrick Modiano. (Στα ελληνικά από εκδόσεις Πόλις.)
2013: Η Καναδή Alice Munro (Έχει κερδίσει και Man Booker International, θα βρείτε τα εξαιρετικά βιβλία της στις εκδόσεις Μεταίχμιο.)
2012: Ο Κινέζος Mo Yan. (Στα ελληνικά από εκδόσεις Άγρα και Καστανιώτη.)
2011: Ο Σουηδός Tomas Tranströmer. (Η επιτροπή έχει κατηγορηθεί ότι δίνει μια έμφαση στους ντόπιους συγγραφείς. Εντάξει, συμβαίνει και στις καλύτερες οικογένειες. Πάντως θα βρείτε ποιήματά του στα ελληνικά από εκδόσεις Σαιξπηρικόν, Printa και Νεφέλη.)
2010: Ο Περουβιανός Μάριο Βάργας Λιόσα. (Στα ελληνικά από εκδόσεις Καστανιώτη, που δικαίως θεωρείται για τη χώρα μας ο εκδοτικός των νομπελίστων.)