Το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2022 μόλις ανακοινώθηκε και μεγάλη νικητήτρια αναδείχθηκε η συγγραφέας Annie Ernaux!
Το βραβείο δόθηκε στην Annie Ernaux, σύμφωνα με την επιτροπή, “για το θάρρος με το οποίο αποκαλύπτει τις ρίζες και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης».
Μια πρώτη σκέψη είναι η εξής: Πρόκειται για ένα θετικό βραβείο, καλό βραβείο. Με την έννοια ότι είναι αμιγώς λογοτεχνικό βραβείο, σε μια δημιουργό με δική της λογοτεχνική φωνή.
Το ζήτημα της γυναικείας αυτοδιάθεσης είναι σημαντικό στις προτεραιότητες αναγνωστριών και αναγνωστών.
Και σαν φόρμα, μια μορφή μυθιστορηματικής βιογραφίας που από τα θραύσματα της μνήμης ανασυνθέτει εποχές και καταστάσεις, είναι καλοδεχούμενη σε μια εποχή που απειλείται από την ομοιομορφία.
Η Ernaux γεννήθηκε το 1940 και το λογοτεχνικό της έργο, που χαρακτηρίζεται από πολλά βιογραφικά στοιχεία, διατηρεί στενή σχέση με την κοινωνιολογία.
Η Annie Ernaux είναι μία από τις σημαντικότερες σύγχρονες συγγραφείς της Γαλλίας. Έχει λάβει πλήθος διακρίσεων για το πλούσιο πεζογραφικό έργο της που αφορμάται από την προσωπική της εμπειρία, στο οποίο ξεχωριστή θέση έχει η αυτοβιογραφία της Τα χρόνια.
Μεταξύ άλλων τιμήθηκε με το βραβείο Μαργκερίτ Γιουρσενάρ για τη συνολική της συνεισφορά της στα γράμματα, ενώ ήταν υποψήφια για το Man Booker International το 2019.
Τα βιβλία της κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
*Αν θέλετε, διαβάστε και την πρόσφατη κριτική του Γιάννη Καλογερόπουλου για το βιβλίο της Μια Γυναίκα, εδώ.
Αν αναρωτιέστε κι εσείς ποιοι άλλοι ήταν υποψήφιοι, θα πρέπει να κάνουμε όλοι λίγη υπομονή για να μάθουμε, αφού ποτέ δεν ανακοινώνονται οι υποψηφιότητες για την τρέχουσα απονομή. Αποτελεί παράδοση τα ονόματα όσων έχουν συζητηθεί από την επιτροπή της Σουηδικής Ακαδημίας να δίνονται στη δημοσιότητα μετά από 50 χρόνια.
Οι εικασίες, οι προβλέψεις ασφαλώς πάντα υπάρχουν, ωστόσο μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι δεν υπάρχουν φαβορί. Κι αυτό το αποδεικνύει περίτρανα η ιστορία.
Οι κριτές δεν δίνουν κανένα στοιχείο που μπορεί να υποδεικνύει τον νικητή πριν την ανακοίνωση. Ωστόσο, μεταξύ των δημοφιλών ονομάτων φέτος στα γραφεία στοιχημάτων ήταν οι Haruki Murakami (κλασικά), Μισέλ Ουελμπέκ, Chimamanda Ngozie Adichie, Steven King και Salman Rushdie. Τις τελευταίες ημέρες είχε ανέβει πολύ στις συζητήσεις και ο Κούντερα.
Υπενθυμίζουμε ότι το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2021 απονεμήθηκε στον Abdulrazak Gurnah «για την ασυμβίβαστη και συμπονετική διείσδυσή του στις επιπτώσεις της αποικιοκρατίας και τη μοίρα ενός πρόσφυγα στο χάσμα μεταξύ πολιτισμών και ηπείρων». Το μυθιστόρημά του «Άλλες Ζωές» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
Με τα χρόνια, έχουμε δει στις λίστες ονόματα πολυσυζητημένα, αλλά και πένες αμφιλεγόμενες. Παρ” όλα αυτά, ήταν όλες άξιες για να μπουν στην κατηγορία των «καλών βιβλίων». Όπως άλλωστε, είχε πει ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, που κέρδισε το Νόμπελ το 1954, «Όλα τα καλά βιβλία μοιάζουν στο ότι είναι πιο αληθινά από ό,τι αν είχαν συμβεί πραγματικά και αφού τελειώσετε να διαβάζετε ένα, θα νιώσετε ότι όλα συνέβησαν σε εσάς και μετά όλα ανήκουν σε εσάς».
Χρόνια πίσω…
Ο πρώτος ποιητής και συγγραφέας που βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας ήταν ο Γάλλος ποιητής και δοκιμιογράφος Sully Prudhomme, το 1901. Την ίδια χρονιά πέθαινε ο Ιταλός μουσικοσυνθέτης Τζουζέπε Βέρντι και στην Ελλάδα γίνονταν τα αιματηρά «Ευαγγελικά» επεισόδια με πολλούς νεκρούς, λόγω της μετάφρασης των Ευαγγελίων στη Δημοτική Γλώσσα.
Οι ελληνικές νίκες και ήττες
Το βραβείο Νόμπελ συνοδεύεται στις μέρες μας από χρηματικό έπαθλο αξίας περίπου 920.000€. Δεν είναι μικρό ποσό φυσικά, όμως είναι ασύγκριτη η δόξα που κατακτάει κάθε συγγραφέας που κερδίζει.
Οι δύο Έλληνες που τους έχει απονεμηθεί Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι ο Γιώργος Σεφέρης (1963) και ο Οδυσσέας Ελύτης (1979), ενώ είναι γνωστό ότι ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν υποψήφιος για 9 χρονιές, όμως το ελληνικό κράτος πολέμησε την προοπτική μιας νίκης, καθώς θεωρούσε ότι θα ήταν επικίνδυνη ιδεολογικά.
Ένα ακόμη σπουδαίο όνομα που δεν πήρε ποτέ το Νόμπελ είναι αυτό του Γιάννη Ρίτσου. Συγκεκριμένα, το 1968 προτάθηκε για το βραβείο Νομπέλ, το οποίο δεν πήρε, διότι θεωρήθηκε στρατευμένος ποιητής.
Παράλληλα, το 1979 ο Ελύτης δεν ήταν ο μοναδικός Έλληνας υποψήφιος για το βραβείο, καθώς προτάθηκε και ο Γιάννης Ρίτσος. Λέγεται πως η Ακαδημία είχε την πρόθεση να απονείμει το βραβείο και στους δύο και για αυτό έστειλε στην Ελλάδα τον φιλόλογο Ίνγκεμαρ Ρέντιν. Έγινε επίσημη πρόταση και στους δύο ποιητές να μοιραστούν το βραβείο, κάτι που αρνήθηκαν.
Όταν τελικά το βραβείο κέρδισε ο Ελύτης, ο Ρίτσος δήλωσε: «Η απονομή του βραβείου Νόμπελ στον μεγάλο μας Έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη δεν είναι μία τιμή προς τον Ελύτη, αλλά μία τιμή προς το ίδιο το Νόμπελ».
Ποιοι άλλοι έχουν κερδίσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας τα τελευταία χρόνια;
Υπάρχουν διάφορες επιλογές που έχουν ξεχωρίσει την περασμένη δεκαετία, η κάθε μία για τους δικούς της λόγους.
2021: Ο Abdulrazak Gurnah (Βιβλίο του κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός). Εδώ το άρθρο μας.
2020: Η ποιήτρια Louise Glück (Τα βιβλία της κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Στερέωμα). Εδώ το άρθρο μας.
2018 & 2019: Διπλή απονομή που συζητήθηκε. Nικητές οι Olga Tokarczuk (Πολωνία) και ο Peter Handke (Αυστρία). Εδώ το άρθρο μας για τη νίκη τους.
2017: Καζούο Ισιγκούρο (Πανάξια, αρκετά «ασφαλής» επιλογή. Στα ελληνικά πλέον από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Εδώ το άρθρο μας για τη νίκη του.)
2016: Μπομπ Ντίλαν (Ναι, οκ, ακόμα έχουμε κάποιες απορίες για αυτό όπως και πολλοί άλλοι. Εδώ το άρθρο μας για τη νίκη του.)
2015: Svetlana Alexievich από τη Λευκορωσία (Από τις εκδόσεις Πατάκη.)
2014: O Γάλλος Patrick Modiano. (Στα ελληνικά από εκδόσεις Πόλις.)
2013: Η Καναδή Alice Munro (Έχει κερδίσει και Man Booker International, θα βρείτε τα εξαιρετικά βιβλία της στις εκδόσεις Μεταίχμιο.)
2012: Ο Κινέζος Mo Yan. (Στα ελληνικά από εκδόσεις Άγρα και Καστανιώτη.)
2011: Ο Σουηδός Tomas Tranströmer. (Η επιτροπή έχει κατηγορηθεί ότι δίνει μια έμφαση στους ντόπιους συγγραφείς. Εντάξει, συμβαίνει και στις καλύτερες οικογένειες. Πάντως θα βρείτε ποιήματά του στα ελληνικά από εκδόσεις Σαιξπηρικόν, Printa και Νεφέλη.)
2010: Ο Περουβιανός Μάριο Βάργας Λιόσα. (Στα ελληνικά από εκδόσεις Καστανιώτη, που δικαίως θεωρείται για τη χώρα μας ο εκδοτικός των νομπελίστων.)