Γράφει ο Φιλήμονας Πατσάκης
Οι Προφήτες αποτελούν το πρώτο μυθιστόρημα του Robert Jones, Jr. Και είναι ένα πραγματικά εντυπωσιακό ντεμπούτο.
Πρόκειται για την ιστορία δύο σκλάβων, του Σάμιουελ και του Αιζάια, που από μικροί έχουν αναπτύξει μια σχέση εξαγνιστικού έρωτα και αλληλεγγύης, της οποίας η δύναμη απλώνεται σε ολόκληρη τη φυτεία. Ο στάβλος όπου φροντίζουν τα ζώα λειτουργεί ως σύμβολο ανθρωπιάς, ως σύμβολο τρυφερότητας.
Η ανάγκη όμως για επιβίωση αλλοτριώνει τους σκλάβους, κι έτσι κάποιος από αυτούς φτάνει να κηρύττει την θρησκεία του αφέντη του. Όμως αυτή η θρησκεία επιβάλει μια ξένη ηθική που δεν ανέχεται το διαφορετικό και επικυρώνει την σκλαβιά. Κι έτσι η αγάπη καταλήγει να θεωρείται επικίνδυνη, μετατρέπεται σε αμαρτία, σε ένα πρόβλημα που πρέπει κάπως να λυθεί.
Το μυθιστόρημα αυτό όμως δεν είναι απλώς η ιστορία δύο σκλάβων. Είναι και η ιστορία των γυναικών της φυτείας, που διαφυλάττουν τη μνήμη, την ουσία της ύπαρξης. Όπως η ιστορία της Μάγκι, της οικονόμου του σπιτιού των αφεντικών, ένα παράδειγμα του παλλόμενου πυρήνα ζωής που εξακολουθεί να υπάρχει στη φυτεία –σημειωτέον, το όνομά της είναι «κενό»– παρότι όλα συνηγορούν στο ότι έχει εκλείψει.
Οι περιγραφές των βιασμών, του ανεπιθύμητου τοκετού και της γενικότερης βίας είναι συνταρακτικές. «Τα χρόνια της [Μάγκι] στο κενό είχαν καταφέρει να την αδειάσουν από μέσα, όπως υποσχόταν το όνομά του… Δεν θα τσάκιζε τον οποιονδήποτε αυτό; Οπότε ναι, ήταν τσακισμένη, αλλά όχι διαλυμένη. Ήταν ικανή να επιστρέφει τη δυστυχία της στην πηγή. Ίσως αυτό να ήταν κάποια γιατρειά». Κι έτσι η Μάγκι καταλήγει να προφέρει τη λέξη «επανάσταση»…
Στον αντίποδα όλων αυτών τοποθετείται ο έρωτας των δύο αγοριών, τόσο εξαγνιστικός, τόσο αγνός, που τρομάζει. Παρ’ όλα αυτά, κανείς δεν μένει αλώβητος. Ο Σάμιουελ καταριέται την κατάσταση της κοινωνίας, μιας κοινωνίας που αποδέχεται ως φυσιολογικές τέτοιες ανισότητες.
Ο Robert Jones, Jr. συνθέτει μια ιστορία πόνου, αγάπης και μνήμης, που έχει αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές. Το έργο του θεωρείται λογοτεχνικό επίτευγμα που σαγηνεύει, καθώς μέσα από την αφήγησή του ακούγονται όλες οι φωνές των ηρώων, τόσο των σκλάβων όσο και των αφεντικών. Είναι χαρακτήρες φτιαγμένοι μέσα στην ματωμένη λάσπη μιας ανείπωτης σκλαβιάς, όπου η ανθρώπινη φύση έχει ξεριζωθεί από τα αλυσοδεμένα πλάσματα.
Το μεγαλείο του βιβλίου είναι ότι σταδιακά ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται πως δεν ταυτίζεται συγκεκριμένα με κάποιον ήρωα, αλλά ότι έχει ψήγματα όλων μέσα του. Εξεγερμένοι και δειλοί, αφέντες και δούλοι, όλοι πασχίζουν να εκφραστούν. Κι εσύ καλείσαι να διαλέξεις, να νιώσεις, να φωνάξεις. Στο τέλος ο Σάμιουελ σου σιγοψιθυρίζει με τρομακτική ένταση: «Πάντα θα υπάρχει επιλογή».
Γιατί τι μπορεί να οδηγήσει το χέρι ενός απλού ανθρώπου στο να αλυσοδέσει έναν άλλο άνθρωπο κι ακόμα και να τον σκοτώσει; Και, κατ’ επέκταση, τι μπορεί να κάνει κάποιον να μανταλώσει την πόρτα ενός θαλάμου ενώ γνωρίζει ότι σε λίγα λεπτά θα ξεχυθεί ο θάνατος υπό τη μορφή αερίου; Οι Προφήτες θέτουν ερωτήματα και προβληματισμούς που απηχούν στο σήμερα, με αποτέλεσμα να νιώθεις την καταγωγή του ναζιστικού «η ζωή που είναι άξια να βιωθεί».
Με έναν λυρισμό που θυμίζει τα έργα της Toni Morrison, ο συγγραφέας αποδεικνύει ότι μόνο μέσω της ποίησης μπορεί κανείς να παλέψει κόντρα στην εκμηδένιση και να νικήσει τον θάνατο. «Λαχταρούσε να τεντώσει τα χέρια του, να πάρει μια βαθιά ανάσα, αλλά το σφίξιμο, το σπρώξιμο, το στένεμα τυλίγονταν γύρω του σαν θηλιά, λες και κρεμόταν από δέντρο. Λίγο αέρα χρειαζόταν, μια αναπνοή».
Το μυθιστόρημα του Robert Jones, Jr. προσφέρει αυτή την αναπνοή, είναι αυτή η αναπνοή. Και η εξαιρετική μετάφραση της Ρηγούλας Γεωργιάδου μετατρέπει τις δύσκολες απαιτήσεις της γραφής του συγγραφέα σε σύμμαχο της ανάγνωσης.
Διαβάστε επίσης: 3 ανθρώπινες ιστορίες που δεν μπορείς απλά να αγνοήσεις