Όλοι θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι. Περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας επιδιώκοντας την ευτυχία ποικιλοτρόπως – άλλη μία είσοδος στο φουσκωτό κάστρο του παιδότοπου, άλλη μία μπίρα, λίγο ακόμα χάζι στο κινητό μας. Περισσότερο κι από τα λεφτά, περισσότερο κι από τα υλικά πράγματα, επιθυμούμε την ευτυχία.
Οι στωικοί πίστευαν ότι υπήρχε ένα μονοπάτι προς την ευτυχία, ξεκάθαρα οριοθετημένο και απλό (όχι απαραίτητα ευκολοδιάβατο, αλλά απλό). Πίστευαν στην αναζήτηση της ευδαιμονίας, η οποία αποδίδεται καλύτερα ως «ανθρώπινη άνθηση». Η ευτυχία δεν είναι μια κατάσταση που επιτυγχάνεται όταν φροντίζουμε τον εαυτό μας και ικανοποιούμε τις περισσότερες επιθυμίες μας. Επιτυγχάνεται με το να ζούμε μέσα σε αυτό το τρίγωνο ενεργειών:
Μένοντας μέσα σε αυτές τις τρεις πλευρές, οι στωικοί θεωρούσαν ότι κάθε άνθρωπος θα πετύχαινε να βρει την αρμονία με τον εσώτερο εαυτό του και τον κόσμο γύρω του και θα έβλεπε την ευτυχία του να μεγαλώνει μέρα με τη μέρα.
Ας εξετάσουμε αυτές τις τρεις ενέργειες:
- Ανάληψη ευθύνης
Όλοι αντιμετωπίζουμε δυσκολίες στη ζωή μας, άλλοτε μικρές και άλλοτε μεγαλύτερες. Όμως είναι η ανάληψη ευθύνης για τα βήματα που επιλέγουμε να κάνουμε που μας βάζει στο μονοπάτι προς την ευδαιμονία. Αφήνουμε πίσω μεταμέλειες και αντεγκλήσεις; Φροντίζουμε σωματικά και πνευματικά τον εαυτό μας όπως και όποτε χρειάζεται; Συνδιαλεγόμαστε με τον κόσμο με τρόπο που συνεπάγεται ότι αναλαμβάνουμε την ευθύνη για ό,τι μπορούμε ή δεν μπορούμε να ελέγξουμε; Πράγμα που μας οδηγεί στο…
- Εστίαση σε ό,τι μπορούμε να ελέγξουμε
Ελέγχουμε ελάχιστα έως καθόλου το πότε γεννιόμαστε, πότε πεθαίνουμε, ασθένειες ή ατυχήματα, συμβάντα καλοτυχίας ή κακοτυχίας, τις καταβολές μας, σημαντικά παγκόσμια γεγονότα, φυσικές καταστροφές και τι αποφασίζουν να κάνουν οι άλλοι – ανάμεσα σε πολλά, πολλά άλλα.
Αυτά που ελέγχουμε απόλυτα είναι οι αντιλήψεις μας, οι πράξεις, οι επιλογές και τα κίνητρά μας, καθώς επίσης ο χαρακτήρας μας. Άρα, παρότι φαίνεται ίσως περιοριστικό να έχουμε τόσο μικρό έλεγχο πάνω σε κάτι τόσο σημαντικό και μεγάλο όσο η ζωή μας, είναι συνάμα απελευθερωτικό να ξέρουμε ότι έχουμε μόνο αυτή την περιορισμένη λίστα να διαχειριστούμε και να εστιάσουμε πάνω της.
- Διαβίωση με Αρετή
Η λέξη «αρετή» μεταφράζεται συχνά ως «τελειότητα» ή «αγαθότητα», και στο συγκεκριμένο πλαίσιο ως η τελειότητα που επιτυγχάνεται όταν ακολουθούμε τις Τέσσερις Αρετές: τη Σοφία, τη Δικαιοσύνη, το Θάρρος και την Εγκράτεια. Ζώντας σύμφωνα με αυτές, οι στωικοί πίστευαν ότι μπαίνουμε αβίαστα στο μονοπάτι προς την ευδαιμονία, επειδή, ενθαρρύνοντας τη Σοφία, τη Δικαιοσύνη, το Θάρρος και την Εγκράτεια στη ζωή μας (και στις ζωές των ανθρώπων γύρω μας), θα ανακαλύψουμε την εσωτερική γαλήνη και ευτυχία που απορρέει από τη φυσική ανθρώπινη άνθηση.
Υπάρχει η κλασική παραβολή για τον Ηρακλή, τον ήρωα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, ο οποίος φτάνει σε ένα σταυροδρόμι. Εκεί, τον προσκαλούν δύο θεές να επιλέξει το δικό τους μονοπάτι. Η θεά της φαυλότητας, η Κακία, του υπόσχεται μια εύκολη, ευχάριστη ζωή, ενώ η θεά του καλού, η Αρετή, του προσφέρει μια δύσκολη, αλλά ένδοξη ζωή. Όπως κάθε καλός Έλληνας, ο Ηρακλής επιλέγει την Αρετή και δίνει έναν επίμοχθο αγώνα πριν γίνει, τελικά, ημίθεος. Αυτή η παραβολή μάς επισημαίνει ότι, ακόμα και πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, οι φιλόσοφοι αντιλαμβάνονταν ότι το εύκολο δεν είναι εν γένει το καλύτερο.
Ο Κάι Γουάιτινγκ, ερευνητής βιωσιμότητας και Στωικισμού, πιστεύει πως ένας στωικός έχει χρέος να πασχίζει για το ιδεώδες της ανθρώπινης άνθησης. Αν και παρόμοια με τη βουδιστική έννοια της Νιρβάνα, που συχνά ορίζεται ως ελευθερία από τον κύκλο της μετεμψύχωσης ή ως πνευματική απελευθέρωση, η Νιρβάνα είναι ένας στόχος που επιτυγχάνεται (ή και όχι) έπειτα από πολλές ζωές μόχθου. Όμως η ευδαιμονία είναι ένας δρόμος άμεσα προσβάσιμος. Όχι έπειτα από πολλούς κύκλους ζωής, αλλά τώρα.
Η στωική ευδαιμονία αρχίζει από τη στιγμή που μπαίνετε σε αυτό το τρίγωνο. Δεν χρειάζεται να έχετε τελειοποιήσει τις Τέσσερις Αρετές – δεν χρειάζεται καν να έχετε τελειοποιήσει την αποδοχή γι’ αυτό που μπορεί ή όχι να ελεγχθεί· ούτε να έχετε αναλάβει την ευθύνη για κάθε πλευρά της ζωής σας. Η απόφαση και μόνο να αρχίσετε να ακολουθείτε τις ιδέες της ευδαιμονίας είναι αρκετή για να ξεκινήσετε. Το συγκρίνω με μια υπέροχη αχτίδα χρυσού φωτός: δεν είναι χιλιόμετρα μακριά, δεν χρειάζεται διαδοχικές ζωές μάθησης. Μπορείτε να λουστείτε σε αυτή τώρα κιόλας και να γίνετε αυτόματα πιο δυνατοί. Και όσο περισσότερο μένετε σε αυτή την αχτίδα φωτός τόσο καλύτεροι θα είστε στην άσκηση προς τις τρεις παραπάνω ενέργειες.
Η ευχαρίστηση που αποκομίζετε από την επιδίωξη των επιθυμιών σας μπορεί να υφίσταται μόνο όταν είναι παρόν το αντικείμενο της επιθυμίας – ακόμα και τότε, όμως, η ευχαρίστηση μπορεί να φθίνει, κι έτσι η επιθυμία μεγαλώνει. Δεν μπορούμε να βασιζόμαστε σε εξωτερικούς παράγοντες για την ευτυχία, επειδή, αν χαθεί ο εξωτερικός παράγοντας, χάνεται αυτόματα και η ευχαρίστηση που μας προσφέρει. Αλλά όταν βασιζόμαστε σε πράγματα που είναι δικά μας, όπως η φρόνηση, η λογική, η ακεραιότητα και η φιλαλήθεια, είναι φύσει αδύνατον να μας τα κλέψουν. Μας ανήκουν. Δεν είναι σοφό να στηριζόμαστε σε οτιδήποτε μπορεί να μας δοθεί ή να μας αφαιρεθεί.
Είμαστε ιδιαίτερα πλάσματα και συχνά δεν συνειδητοποιούμε πόσο ευρηματικοί και δυνατοί είμαστε, γεμάτοι δυνατότητες. Σύμφωνα με τον Στωικισμό, όλα όσα χρειαζόμαστε διανοητικά, συναισθηματικά και ψυχικά υπάρχουν μέσα μας.
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Η στωική φιλοσοφία στην καθημερινότητά μας:
Από τον Μάρκο Αυρήλιο έως τον Σενέκα, οι στωικοί έχουν πολλά να πουν για τη ζωή.
Με αυτές τις διαχρονικές διδασκαλίες σαν βάση, ο William Mulligan δίνει πρακτικές και χρήσιμες συμβουλές για να καλλιεργήσεις τις δυνάμεις σου και να ξεπεράσεις τις αντιξοότητες, βρίσκοντας νόημα και ευτυχία στον σύγχρονο κόσμο.
Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν κοινοποιείται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *