Το Κόκκινο βιβλίο του Γιουνγκ για πρώτη φορά στα ελληνικά!

Γράφει η Σουζάνα Παπαφάγου, Κλινική Αναπτυξιακή Ψυχολόγος, Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια

Το είδα για πρώτη φορά σε μια επίσκεψή μου στην πρώτη μου αναλύτρια. Είχα ήδη το δικό μου γραφείο, είχα γίνει θεραπεύτρια πια και σε ένα από τα ταξίδια μου στην πόλη όπου ξεκίνησε η δική μου αναλυτική διαδρομή —στην Πάρμα— το βλέμμα μου έπεσε πάνω του. Ένα μεγάλο βιβλίο με κόκκινο δερματόδετο εξώφυλλο, ακουμπισμένο στο τραπέζι του γραφείου της. Δεν ήταν απλώς ένα αντικείμενο· έμοιαζε να πάλλεται, να έχει δική του ενέργεια.

Το κράτησα στα χέρια μου με δέος. Το βάρος του ήταν σχεδόν σωματικό, σαν να κρατούσα κάτι ζωντανό. Ήταν το Liber Novus, το περίφημο Κόκκινο Βιβλίο του Carl Gustav Jung — ένα βιβλίο που δεν διαβάζεται απλώς, αλλά σε καλεί να το ζήσεις. 

Σήμερα, τόσα χρόνια μετά, το κρατώ ξανά στα χέρια μου — αυτή τη φορά στα ελληνικά. Δηλώνω ενθουσιασμένη, σχεδόν συγκινημένη, που το βλέπω να κυκλοφορεί στη γλώσσα μας· σαν να επιστρέφει επιτέλους στον τόπο του ψυχισμού που το γέννησε, σ’ εκείνη την ανθρώπινη ανάγκη να δώσουμε μορφή στο άμορφο και λόγο στο άρρητο. Είναι σαν να κλείνει ένας κύκλος — από εκείνο το πρώτο άγγιγμα στην Πάρμα, μέχρι αυτή τη στιγμή που μπορώ να το ανοίγω στο γραφείο μου και να το μοιράζομαι με όσους αναζητούν, όπως τότε ο Γιουνγκ, έναν νέο δρόμο μέσα στο σκοτάδι.

Το Κόκκινο Βιβλίο δεν είναι απλώς ένα έργο. Είναι η καταγραφή μιας κατάβασης,  μιας πορείας όπου η λογική υποχωρεί και η ψυχή αρχίζει να μιλά με τη δική της, αρχέγονη γλώσσα.

Ο Carl Gustav Jung άρχισε να γράφει και να εικονογραφεί το Liber Novus («Νέο Βιβλίο») το 1913, σε μια εποχή βαθιάς εσωτερικής κρίσης.

Η απομάκρυνσή του από τον Freud δεν ήταν μόνο θεωρητική· ήταν υπαρξιακή.

Όπως έγραψε ο ίδιος, βρέθηκε «στο όριο της διάνοιας». Έβλεπε οράματα, άκουγε φωνές — κι αντί να τα απορρίψει ως ψύχωση, επέλεξε να τα συναντήσει.

Αγόρασε ένα μεγάλο τετράδιο με κόκκινο εξώφυλλο και άρχισε να καταγράφει, με λόγια και ζωγραφιές, όσα αναδύονταν από τον κόσμο του ασυνείδητου. Εκεί όπου η λογική σταματά και αρχίζει η φαντασία, άφησε να μιλήσουν οι εσωτερικές του φωνές: μορφές αρχέτυπες, σκοτεινές και φωτεινές μαζί —ο Ελιή, ο Φιλήμων, η Σαλώμη— δυνάμεις του εσωτερικού του κόσμου που προσωποποιούν τα βάθη της ψυχής του.

Η εικονογράφηση του ίδιου του Jung, με τα έντονα κόκκινα, μπλε και χρυσά χρώματα, μαρτυρεί πως η δημιουργία έγινε μέσο θεραπείας. Ήταν η τέχνη ως αναπνοή· η αφήγηση ως ψυχοθεραπεία, πριν ακόμη ο όρος πάρει τη σημερινή του μορφή.

Το αποτέλεσμα δεν είναι ένα επιστημονικό ή λογοτεχνικό έργο. Είναι μια μαρτυρία ψυχικής αποκάλυψης· ένα ημερολόγιο μιας καθόδου που έγινε γέφυρα ανάμεσα στη γνώση και στο μυστήριο.

Από αυτή τη διαδικασία γεννήθηκαν αργότερα όλες οι βασικές του έννοιες: το συλλογικό ασυνείδητο, τα αρχέτυπα, η σκιά, η ενεργητική φαντασία, η ανάγκη της ψυχής να ενώσει τα αντίθετά της.

Για δεκαετίες το Κόκκινο Βιβλίο έμεινε κρυφό. Ο Jung το θεωρούσε πολύ προσωπικό, σχεδόν ιερό. Παρέμεινε κλειδωμένο στο οικογενειακό αρχείο των Jung στη Ζυρίχη, μέσα σε χρηματοκιβώτιο, και μόνο το 2009 δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από τον εκδοτικό οίκο W. W. Norton & Company, σε επιμέλεια του Sonu Shamdasani.

Η πρώτη αυτή έκδοση –ένας ογκώδης τόμος που αναπαράγει πιστά το καλλιγραφημένο και εικονογραφημένο χειρόγραφο– αποκάλυψε έναν πραγματικό θησαυρό ψυχικού υλικού.

Λίγα χρόνια αργότερα, το 2012, κυκλοφόρησε και η πιο προσιτή Reader’s Edition, που επιτρέπει στον αναγνώστη να εισέλθει στο έργο όχι ως θεατής ενός πολύτιμου αντικειμένου, αλλά ως συνοδοιπόρος στο εσωτερικό ταξίδι του Jung.

Το Κόκκινο Βιβλίο είναι το σημείο όπου ο Jung μεταβαίνει από την ανάλυση του νου στην εμπειρία του συμβόλου· από την εξήγηση στην κατάδυση· από τη σκέψη στο

Σε καλεί να συναντήσεις τη δική σου «εσωτερική φαντασία», να αντέξεις τη σύγχυση, να μείνεις στην αβεβαιότητα, να επιτρέψεις στα σκοτάδια σου να αποκτήσουν μορφή.

Γιατί το Κόκκινο Βιβλίο δεν μιλά μόνο για τον Jung. Μιλά για κάθε άνθρωπο που πέρασε μέσα από την κρίση και αναδύθηκε διαφορετικός· για εκείνη τη στιγμή που όλα καταρρέουν και μέσα στο σκοτάδι κάτι αρχίζει να κινείται — το κάλεσμα μιας βαθύτερης ζωής.

Ο Jung δεν φοβήθηκε να χαθεί· κι αυτό είναι το πιο θεραπευτικό μήνυμα του βιβλίου: πως η κρίση δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή μιας νέας μορφής ύπαρξης. Πως για να γεννηθεί κάτι αληθινό, πρέπει πρώτα να διαλυθεί το ψεύτικο.

Σήμερα, μέσα στην ταχύτητα, την υπερδιέγερση και τη συνεχή ανάγκη για έλεγχο, το Κόκκινο Βιβλίο γίνεται πιο επίκαιρο από ποτέ. Μας θυμίζει πως υπάρχει κι ένας άλλος ρυθμός — ο ρυθμός της ψυχής. Κι ότι η ψυχή δεν θεραπεύεται με εξηγήσεις, αλλά με αλήθεια· με τη γενναιότητα να κατέβουμε εκεί όπου τα λόγια δεν φτάνουν — και να επιστρέψουμε διαφορετικοί.

Το να το διαβάσεις δεν σημαίνει να το κατανοήσεις πλήρως. Σημαίνει να επιτρέψεις να σε αγγίξει. Να σταθείς λίγο περισσότερο μέσα στο ασυνείδητό σου, εκεί όπου τα λόγια δεν αρκούν και οι εικόνες αρχίζουν να μιλούν. Γιατί ίσως αυτό είναι, τελικά, το δώρο του Κόκκινου Βιβλίου: να σου θυμίσει στο σκοτάδι υπάρχει πάντα ένα κόκκινο φως που σε καλεί να το ακολουθήσεις.

Κάθε φορά που το ανοίγω, νιώθω πως ανοίγει κι ένας διάλογος με τα βάθη — όχι μόνο τα δικά μου, αλλά και των ανθρώπων που κάθονται απέναντί μου. Είναι ένα βιβλίο που δεν τελειώνει ποτέ· αλλάζει μαζί σου, όπως αλλάζει κι η ψυχή που το διαβάζει.

Το Κόκκινο βιβλίο (η έκδοση για τον αναγνώστη) κυκλοφορεί πρώτη φορά στα ελληνικά. Η κύρια διαφορά είναι ότι η αρχική έκδοση του βιβλίου Το Κόκκινο Βιβλίο του Καρλ Γιούνγκ (γνωστή και ως έκδοση facsimile) περιέχει τα πρωτότυπα έργα τέχνης, την καλλιγραφία και τις έγχρωμες εικόνες μαζί με το κείμενο, ενώ η έκδοση Reader's Edition περιέχει μόνο το κείμενο σε μια πιο τυπική, φορητή μορφή. 

Ένα θεμελιώδες έργο που καταγράφει τις εσωτερικές αναζητήσεις του Jung και τα όνειρά του, τα οποία έγιναν η βάση για τις θεωρίες του σχετικά με το συλλογικό ασυνείδητο και τα αρχέτυπα. Το βιβλίο αποτελεί ένα είδος προσωπικού ημερολογίου, γεμάτο φαντασιώσεις και ψυχικές εμπειρίες. Μέσω αυτών, ο Jung προσπαθεί να κατανοήσει τις βαθύτερες διαστάσεις του ανθρώπινου ψυχισμού.Ανακαλύψτε το στα ελληνικά!