Ο λόγος που δεν ξεχνάμε ποτέ μια αρνητική εμπειρία

Τα προβλήματά μας συχνά μοιάζουν περίπλοκα και δυσεπίλυτα. Δυσκολευόμαστε ενίοτε να κατανοήσουμε τις πράξεις και τα συναισθήματα των άλλων. Δεν μπορούμε να δούμε τα πράγματα καθαρά, ούτε όταν αφορούν εμάς ούτε όταν αφορούν τους άλλους. Κι, όμως, η ανθρώπινη ψυχή δεν έχει τόσο περίπλοκη δομή. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η προσωπικότητά μας διακρίνεται σε ανήλικα και ενήλικα τμήματα και ότι στην ψυχή μας υπάρχει ένα συνειδητό και ένα ασυνείδητο επίπεδο. Μονάχα όταν γνωρίζουμε αυτή τη δομή της προσωπικότητας, μπορούμε να δουλέψουμε στοχευμένα και να επιλύσουμε πολλά από τα προβλήματα που προηγουμένως φάνταζαν ανεπίλυτα.

Οι εμπειρίες μας ήδη από την παιδική μας ηλικία, μας διαμορφώνουν. Αρκεί μία μόνο στιγμή για να βρεθούμε εγκλωβισμένοι σε παλιά συναισθήματα και αρνητικές πεποιθήσεις και αυτό επηρεάζει δραστικά τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις μας.

Γιατί οι αρνητικές εμπειρίες χαράσσονται τόσο βαθιά στη μνήμη μας; Και γιατί δεν συμβαίνει το ίδιο και με τις θετικές εμπειρίες στη ζωή μας; Γιατί έχουμε γενετικά την προδιάθεση να προσέχουμε πολύ περισσότερο τα αρνητικά συμβάντα παρά τα θετικά, και να τα θυμόμαστε σε μεγάλο βάθος χρόνου. Ο λόγος είναι απλός: Είναι πολύ σημαντικότερο για την επιβίωσή σου να δίνεις σημασία στους κινδύνους παρά σε ό,τι πηγαίνει κατ’ ευχήν.

Όταν, για παράδειγμα, μια οικογένεια στη λίθινη εποχή έπαιζε ένα διασκεδαστικό παιχνίδι και ξαφνικά εμφανιζόταν ένας γιγαντιαίος σμιλόδοντας, τα ευχάριστα συναισθήματα που συνδέονταν με το παιχνίδι έπρεπε οπωσδήποτε, για λόγους επιβίωσης, να παραχωρήσουν τη θέση τους στον φόβο. Συνεπώς, ο εγκέφαλος έπρεπε να απενεργοποιήσει αμέσως το κύκλωμα της χαράς και να ενεργοποιήσει το κύκλωμα του φόβου, ώστε η οικογένεια να το βάλει τρομαγμένη στα πόδια, για να έχει ελπίδες να επιβιώσει. Αντίστοιχα, ήταν πολύ πιο σημαντικό για την επιβίωση αυτών των πρωτόγονων ανθρώπων να θυμούνται ποια είναι τα δηλητηριώδη φυτά παρά τα μη δηλητηριώδη. Κάθε λάθος μπορούσε –και μπορεί– να αποβεί μοιραίο.

Γι’ αυτό και ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να παρατηρεί τα λάθη και τα ελαττώματα. Και, δυστυχώς, αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναλωνόμαστε –συχνότερα απ’ όσο θα έπρεπε– στην αναζήτηση σφαλμάτων. Τείνουμε πάντα να θυμόμαστε τα επώδυνα συμβάντα και όχι τα ευχάριστα. Έτσι, μπορεί να εξακολουθούμε να νιώθουμε άσχημα για κάτι ντροπιαστικό που συνέβη πριν από χρόνια, σαν να συνέβη μόλις χθες, ενώ η χαρά μας για ένα ευχάριστο συμβάν τείνει να ξεθωριάζει πολύ πιο γρήγορα. Μια πραγματικά δυσάρεστη παρενέργεια αυτής της γενετικής προδιάθεσης είναι ότι αρκεί μία μόνο αρνητική εμπειρία με κάποιον άλλον άνθρωπο για να σβήσει εκατοντάδες θετικές.

Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα θυμώσεις με έναν φίλο σου, κοντοστάσου προτού ενδώσεις στα αρνητικά συναισθήματά σου και προσπάθησε να θυμηθείς εντελώς συνειδητά πόσες όμορφες στιγμές έχετε ζήσει μαζί.

Από το βιβλίο «Το παιδί που κρύβουμε μέσα μας».