Η Σκιά, ο Γιουνγκ και η σημασία της συμφιλίωσης των παιδιών με αυτήν

Γράφει η Σουζάνα Παπαφάγου, κλινική αναπτυξιακή ψυχολόγος MSc – οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια, ομαδική αναλύτρια

Φανταστείτε ένα τσίρκο που ανοίγει τις πύλες του κάθε βράδυ, λίγο πριν αποκοιμηθούμε. Οι προβολείς ανάβουν, αλλά κάτι παράξενο συμβαίνει: οι φιγούρες που κινούνται στην αρένα δεν είναι οι γνωστοί ακροβάτες και ταχυδακτυλουργοί, αλλά οι Σκιές μας. Χορεύουν, κάνουν τούμπες, μεταμορφώνονται, παίζουν ρόλους που δεν τολμήσαμε ποτέ να ενσαρκώσουμε στη ζωή μας. Είναι οι φόβοι μας, οι ανομολόγητες επιθυμίες, τα συναισθήματα που καταπιέσαμε.

Αυτό το Τσίρκο των Σκιών δεν είναι τρομακτικό – είναι ο κόσμος του ασυνείδητου, όπου οι Σκιές προσπαθούν να μας πουν κάτι σημαντικό. Αυτήν ακριβώς την αλληγορία χρησιμοποιεί και ο Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, όταν μιλά για τη Σκιά: το κομμάτι του εαυτού μας που προτιμάμε να αγνοούμε, αλλά που ζητά απεγνωσμένα την αποδοχή μας.

Τα παιδιά και το «τσίρκο των συναισθημάτων»

Ένα παιδί που νιώθει θυμό όταν χάνει σε ένα παιχνίδι, που ζηλεύει έναν φίλο του ή που φοβάται το σκοτάδι, συχνά διδάσκεται να καταπιέζει αυτά τα συναισθήματα. Όμως, οι Σκιές δεν εξαφανίζονται – απλώς περιμένουν να ανέβουν στη σκηνή όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή. Αντί να τις κρατήσουμε κλειδωμένες στα παρασκήνια, μπορούμε να τις αφήσουμε να χορέψουν, να εκφραστούν, να γίνουν μέρος της αφήγησης της ζωής μας.

Οι Σκιές στα όνειρα και στη φαντασία

Οι Σκιές δεν εμφανίζονται μόνο στο τσίρκο της φαντασίας μας – πολλές φορές τις συναντάμε και στα όνειρά μας. Είναι οι μυστηριώδεις φιγούρες που μας κυνηγούν, οι άγνωστοι συνομιλητές που μας μιλούν ακατανόητες λέξεις. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι φωνές από το ασυνείδητό μας που αναζητούν διάλογο, όχι σύγκρουση.

Αυτό ακριβώς το ταξίδι εξερευνά το βιβλίο Το Τσίρκο των Σκιών της Lidia Branković, σε μετάφραση της Τζέμας Δεσύλλα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. Η ηρωίδα, η Λίλα, ανακαλύπτει ότι η Σκιά της έχει τη δική της ζωή και, όσο περισσότερο προσπαθεί να την αγνοήσει, τόσο πιο δυνατή γίνεται. Όταν όμως βρεθεί στο μαγευτικό Τσίρκο των Σκιών, συνειδητοποιεί ότι η Σκιά της δεν είναι ένας εχθρός, αλλά ένας σύντροφος που τη βοηθά να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό της. Μαθαίνει να χορεύει και να γελά μαζί της, και τελικά να την αποδεχτεί.

Γιατί πρέπει να μάθουμε στα παιδιά να «χορεύουν με τις Σκιές τους»;

1. Τα συναισθήματα είναι οι πρωταγωνιστές της παράστασης: Ο θυμός, η λύπη, η ζήλια δεν είναι οι «κακοί» της ιστορίας – είναι οδηγοί που μας δείχνουν τον δρόμο για την αυτογνωσία.
2. Το σκοτάδι γεννά τη μαγεία: Οι μεγαλύτεροι μάγοι είναι εκείνοι που αγκαλιάζουν το άγνωστο. Τα παιδιά που εκφράζουν τα συναισθήματά τους μέσα από την τέχνη, το παιχνίδι και τη φαντασία μετατρέπουν τον φόβο σε δύναμη.
3. Η αυτογνωσία είναι το εισιτήριο της ελευθερίας μας: Το παιδί που αποδέχεται και τις πιο σκοτεινές πτυχές του εαυτού του, μεγαλώνει με αυτοπεποίθηση και ψυχική ισορροπία.
4. Η αποδοχή του εαυτού μας είναι η σπουδαιότερη παράσταση της ζωής μας: Όταν μάθουμε στα παιδιά να αγαπούν όλες τις πλευρές τους, τους δίνουμε τη δυνατότητα να ζήσουν μια ζωή γεμάτη αρμονία.

Το φινάλε της παράστασης

Ο Γιουνγκ έλεγε πως η ολοκλήρωση του ανθρώπου περνά μέσα από τη συμφιλίωση με τη Σκιά του. Το τσίρκο της ψυχής μας είναι πάντα ανοιχτό και οι Σκιές μάς περιμένουν να τις δούμε – όχι ως εχθρούς, αλλά ως κομμάτια μιας μαγικής, πολύχρωμης παράστασης. Αντί να διδάσκουμε στα παιδιά να φοβούνται τις Σκιές τους, ας τους δείξουμε πώς να χορεύουν μαζί τους. Εκεί, στο φως και στο σκοτάδι μαζί, θα ανακαλύψουν τον αληθινό τους εαυτό.