Ο 66χρονος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι πρόεδρος της Τουρκίας και αδιαφιλονίκητος ηγέτης από τον Αύγουστο του 2014, ενώ είχε διατελέσει και πρωθυπουργός της χώρας τα προηγούμενα έντεκα χρόνια.
Ιδρυτής και πρώτος αρχηγός του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, είναι γνωστός για τις συντηρητικές του θέσεις στο διαχρονικό τουρκικό θέμα των σχέσεων Κράτους και Ισλάμ, θέσεις οι οποίες οδήγησαν στις αιματηρές διαδηλώσεις το 2013.
Βασικοί άξονες της στρατηγικής του είναι η υιοθέτηση του Νέο-Οθωμανισμού στην εξωτερική πολιτική (δηλαδή της ενεργής πολιτικής εμπλοκής της Τουρκίας σε γειτονικές χώρες που αποτελούσαν κάποτε εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας), αλλά και ο περιορισμός της ελευθερίας του λόγου με αφορμή και το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016.
Επί των ημερών του η Τουρκία ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα πεδίο στο οποίο παλινδρομεί διπλωματικά τα τελευταία χρόνια: από τη μία πλευρά κρατά τους διαύλους επικοινωνίας ανοιχτούς και από την άλλη χρησιμοποιεί εκβιασμούς και προκλήσεις για να πετύχει τους σκοπούς του.
Στην Τουρκία, ενώ η ελευθερία και η δημοκρατία θα έπρεπε να είναι δεδομένες, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τομείς στους οποίους πολύ απλά δεν υφίστανται. Μπορεί η απόσταση από τη μια πλευρά του δημοκρατικού φάσματος ως την άλλη, να μοιάζει μεγάλη, αλλά δεν είναι ακατόρθωτο ένα έθνος να τη διανύσει. Χώρες που θέλουν να λέγονται «δημοκρατικές» φλερτάρουν με πτυχές μιας δικτατορίας.
Στην Τουρκία εφημερίδες έχουν κλείσει, δημοσιογράφοι βρίσκονται στη φυλακή κι άλλοι δεν μπορούν να επιστρέψουν στη χώρα τους γνωρίζοντας ότι τους περιμένει παρόμοια μοίρα.
Ας μιλήσουμε για την υπόθεση του Αχμέτ Αλτάν. Ο συγγραφέας και πρώην διευθυντής της εφημερίδας «Taraf» καταδικάστηκε ισόβια (όπως πάρα πολλοί άλλοι) με την αστήρικτη κατηγορία ότι συμμετείχε στο αποτυχημένο πραξικόπημα ενάντια στον Ερντογάν και πως είναι μέλος τρομοκρατικής οργάνωσης. Η ιστορία του γνωστή σε όλο τον κόσμο, διάσημοι νομπελίστες και πολιτικοί έχουν ζητήσει να αφεθεί ελεύθερος, χωρίς βέβαια κανένα αποτέλεσμα.
Μέσα στη φυλακή έγραψε το βιβλίο «Δεν θα δω τον κόσμο ξανά», στο οποίο με έναν συγκλονιστικό τρόπο γράφει για τα όσα βιώνει στη φυλακή, για την απώλεια του ονόματος και της εικόνας του μέσα στο κελί: «Χωρίς πρόσωπο, όλα αυτά τα μπράτσα, τα χέρια, τα πόδια, οι μηροί, μοιάζουν με σώμα ενός πλάσματος, μισό πίθηκος, μισό πουλί, που βρέθηκε στα δάση της Μαδαγασκάρης», γράφει χαρακτηριστικά ενώ εξηγεί πως ο χρόνος έχει παγώσει, πως νιώθει ότι η ζωή έχει πεθάνει ενώ εκείνος είναι ζωντανός.
«Ο αέρας και το φως στο κελί μας δεν άλλαζαν ποτέ. Κάθε λεπτό ήταν ίδιο με το προηγούμενο. Ήταν λες κι ένας παραπόταμος του ποταμού του χρόνου είχε χτυπήσει σ’ ένα φράγμα και δημιούργησε μια λίμνη. Καθόμασταν στον πάτο τούτης της ασάλευτης λίμνης». Το βιβλίο του Αχμέτ Αλτάν είναι ένα διθυραμβικό εγκώμιο για τη δύναμη που κλείνουν οι άνθρωποι μέσα τους. Σύμφωνα με τη διάσημη φράση του «Μπορείτε να με φυλακίσετε, αλλά δεν μπορείτε να με κρατάτε εδώ».
Ένα ακόμη βιβλίο που φέρνει στο φως αποκαλύψεις για το πώς ο λαϊκισμός και ο εθνικισμός διαβρώνουν τα θεμέλια της δημοκρατίας, είναι το «Πώς χάνεται μια πατρίδα», της βραβευμένης δημοσιογράφου και συγγραφέως Ece Temelkuran.
Η Temelkuran για χρόνια αρθρογραφούσε για πολιτικά θέματα σε μεγάλες εφημερίδες της Τουρκίας, ενώ κείμενά της μεταφράζονταν και σε σημαντικά έντυπα του εξωτερικού όπως η Guardian και η Le Monde. Το 2012 απολύθηκε επειδή δημοσίευσε άρθρα που επέκριναν τον Ερντογάν για εγκληματικούς χειρισμούς στο Κουρδικό ζήτημα. Έκτοτε ζει εξόριστη και με τα βιβλία της σκιαγραφεί τη σύγχρονη Τουρκία του πολιτικού και ισλαμικού αυταρχισμού.
Το «Πώς χάνεται μια πατρίδα» είναι μια έκκληση προς όλο τον κόσμο για το πώς ο λαϊκισμός και ο εθνικισμός διαβρώνουν τα θεμέλια της δημοκρατίας. Φέρνοντας απτά παραδείγματα από την ιστορία και με οξυδερκή επιχειρήματα, συνθέτει μια υπεράσπιση της δημοκρατίας που αυτή τη στιγμή έχουμε όλοι ανάγκη.
Οι λογικοί και ψύχραιμοι άνθρωποι δεν μπορούν πια να λένε στον καθρέφτη ότι «δεν θα μπορούσε να συμβεί στη χώρα μου αυτό». Η διολίσθηση από τη Δημοκρατία προς άλλου είδους καθεστώτα συμβαίνει παντού και ξεκινάει πάντα με ύπουλο τρόπο. Μια μέρα ξυπνάς και έχεις χάσει τα πάντα.
Τόσο το «Δεν θα δω τον κόσμο ξανά» όσο και το «Πώς χάνετε μια πατρίδα» είναι δύο βιβλία-πυξίδες για να κατανοήσουμε την πολιτική σκέψη της ηγεσίας της Τουρκίας. Δύο βιβλία που προσεγγίζουν με διαφορετικό τρόπο το ίδιο θέμα: Την αλλοίωση της Δημοκρατίας και το πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι ένα καθεστώς που εμφανίζεται ως σύγχρονο και υπέρ της ελευθερίας, αλλά εμπεριέχει πυρήνες που βρίσκονται ριζωμένοι ακριβώς στην αντίθετη πλευρά.