5 λεπτά μάθημα ιστορίας – Τα δικαιώματα των γυναικών

Στην ιστορία υπήρξαν περιστασιακά φωνές που απαιτούσαν την ενδυνάμωση των γυναικών, όμως το σύγχρονο γυναικείο κίνημα έχει τις ρίζες του στα τέλη του 18ου αιώνα. Το 1789, την επαύριο της Γαλλικής Επανάστασης, η Εθνοσυνέλευση εξέδωσε τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, αρνούμενη όμως να διευρύνει τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα και στις γυναίκες. Ως αντίδραση, το 1791 η δραματουργός Ολυμπία ντε Γκουζ δημοσίευσε μία Διακήρυξη των Δικαιωμάτων της Γυναίκας και της Πολίτου. Τον επόμενο χρόνο, στην Αγγλία, η Μαίρη Γουόλστονκραφτ εξέδωσε το έργο Μία υπεράσπιση των δικαιωμάτων της γυναίκας, ένα βιβλίο που επιχειρηματολογούσε υπέρ της καλύτερης μόρφωσης των κοριτσιών, που θα τους επέτρεπε να αξιοποιήσουν στο μέγιστο τις δυνατότητές τους. 

Η μάχη της γυναικείας ψήφου
Την εποχή που έγραφαν η Μαίρη Γουόλστονκραφτ και η Ολυμπία ντε Γκουζ, οι γυναίκες της μέσης και της ανώτερης τάξης δεν εκπαιδεύονταν να κάνουν σχεδόν τίποτε άλλο από το να διαβάζουν, να γράφουν, να ράβουν, να ζωγραφίζουν και να τραγουδούν, και θεωρούνταν ως απλά διακοσμητικά στοιχεία, μητέρες και περιουσιακά στοιχεία του πατέρα και του συζύγου τους, στους οποίους έπρεπε πάντα να υποτάσσονται. Οι ανύπαντρες γυναίκες μπορούσαν να διατηρούν περιουσία και να διαχειρίζονται τις δικές τους επιχειρήσεις, αλλά στη Βρετανία, για παράδειγμα, αμέσως μόλις μία γυναίκα παντρευόταν, η περιουσία της μεταβιβαζόταν στον σύζυγό της. Παρόμοιοι περιορισμοί ίσχυαν και σε άλλες χώρες. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, ο Ναπολεόντειος Κώδικα του 1804, που επηρέασε τον αστικό κώδικα πολλών άλλων ευρωπαϊκών χωρών, τόνιζε τα δικαιώματα του συζύγου και του πατέρα εις βάρος εκείνων της γυναίκας.

womanΩς αποτέλεσμα της εδραιωμένης κυριαρχίας των αντρών σχεδόν σε κάθε σφαίρα της κοινωνίας, οι γυναίκες αποκλείονταν από τα επαγγέλματα και από την ανώτερη μόρφωση και δεν είχαν δικαίωμα ψήφου ή ανάληψης πολιτικών αξιωμάτων. Για τις φεμινίστριες, υπήρχε ένα σημαντικό πρώτο βήμα που έπρεπε να κάνουν. Η Σούζαν Μπ. Άντονι, η από χρόνια σύντροφος της Στάντον στο κίνημα των ΗΠΑ για τα δικαιώματα των γυναικών, το συνόψισε γράφοντας το εξής: «Μέχρι την ημέρα που οι γυναίκες θα βοηθούν στη δημιουργία νόμων και εκλέγουν τους νομοθέτες δεν θα υπάρξει πλήρης ισότητα». Έτσι, προτού μπορέσουν να αλλάξουν οτιδήποτε άλλο, οι γυναίκες έπρεπε να αποκτήσουν δικαίωμα ψήφου. Το 1869, η Άντονι και η Στάντον ίδρυσαν την Εθνική Οργάνωση για τη Γυναικεία Ψήφο. Ήταν ιδιαίτερα εξοργισμένες με το γεγονός ότι η Δέκατη Πέμπτη Τροπολογία του Συντάγματος μόλις είχε βεβαιώσει ότι, «Το δικαίωμα ψήφου των πολιτών των Ηνωμένων Πολιτειών δεν πρέπει να αποστερείται […] βάσει της φυλής, του χρώματος ή πρότερης υποτελείας». Δεν υπήρχε καμία αναφορά για το φύλο. Σε εκείνες τις λιγότερο φωτισμένες εποχές, μία από τις υποστηρίκτριες της Άντονι και της Στάντον παραπονέθηκε ότι η Τροπολογία αυτή έδινε το δικαίωμα ψήφου στον «Πάτρικ, τον Σάμπο, τον Χανς και τον Ουνγκ Τουνγκ», αλλά το απαρνούνταν από τις μορφωμένες γυναίκες της μέσης τάξης.

Ταυτόχρονα, ο αγώνας για το δικαίωμα της γυναικείας ψήφου ξεκινούσε και στη Βρετανία. Το 1866 ο φιλόσοφος και φιλελεύθερος βουλευτής Τζον Στιούαρτ Μιλ παρουσίασε αίτημα στο Κοινοβούλιο που απαιτούσε να δοθεί στις γυναίκες το δικαίωμα της ψήφου, και τον επόμενο χρόνο δημιουργήθηκε η Εθνική Ένωση για τη Γυναικεία Ψήφο, που αργότερα αντικαταστάθηκε από την Εθνική Ένωση των Γυναικείων Συλλόγων για την Ψήφο, με επικεφαλής τη Μίλισεντ Φόσετ. Τα μέλη αυτών των συλλόγων αγωνίστηκαν ειρηνικά, σε αντίθεση με τις «σουφραζέτες» της Κοινωνικής και Πολιτικής Ένωσης Γυναικών της Έμελιν Πάνκχερστ που ιδρύθηκε το 1903. Για την Πάνκχερστ, «Το επιχείρημα του σπασμένου παραθύρου είναι το πιο πολύτιμο επιχείρημα της σύγχρονης πολιτικής». Οι σουφραζέτες —πετώντας πέτρες σε παράθυρα, δένοντας η μία την άλλη πάνω σε σιδηροδρομικές γραμμές και κάνοντας απεργία πείνας μετά τη σύλληψή τους— αποξένωσαν μεν πολλούς, αλλά έφεραν τεράστια δημοσιότητα στον αγώνα για την καθιέρωση της γυναικείας ψήφου.

Η πρώτη χώρα που έδωσε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες ήταν η Νέα Ζηλανδία, το 1893. Η μία μετά την άλλη, ακολούθησαν και οι υπόλοιπες χώρες — η Αυστραλία το 1902, η Γερμανία και η Βρετανία το 1918, οι ΗΠΑ το 1920. Η Γαλλία και η Ιταλία περίμεναν μέχρι το 1945, η Ελβετία μέχρι το 1971, το Ομάν μέχρι το 2003. Στις πρώτες τοπικές εκλογές που έγιναν στη Σαουδική Αραβία το 2005, οι γυναίκες δεν είχαν δικαίωμα ψήφου.

605176Προς την πλήρη ισότητα
Το 1949, η Γαλλίδα φιλόσοφος Σιμόν ντε Μποβουάρ δημοσίευσε το Δεύτερο Φύλο, όπου υποστήριζε ότι «γυναίκα δεν γεννιέσαι· γίνεσαι» — με άλλα λόγια, πολλά από τα στοιχεία που ο κόσμος ταυτίζει με τη «θηλυκότητα» είναι στην πραγματικότητα πολιτισμικά κατασκευάσματα και όχι βιολογικά δεδομένα. Το βιβλίο της ντε Μποβουάρ είχε μικρή επιρροή μέχρι που άρχισε να αναδύεται το δεύτερο σπουδαίο κύμα του φεμινισμού στη δεκαετία του 1960, που εγκαινιάστηκε με το βιβλίο της Μπέτι Φρίνταν Το γυναικείο μυστικό (1963). Πιστές στη ριζοσπαστική πολιτική της νεολαίας της εποχής, οι νέες φεμινίστριες αγωνίστηκαν υπό το λάβαρο του «γυναικείου απελευθερωτικού κινήματος». Οι νέες φεμινίστριες δεν αγωνίστηκαν μόνο για την ισότητα της αμοιβής και των ευκαιριών στον εργασιακό χώρο, αλλά και για την πρόσβαση σε δομές οικογενειακού προγραμματισμού και παιδικής φροντίδας, κατά της αντρικής βίας και εκμετάλλευσης, και κατά όλων των μορφών διάκρισης με βάση το φύλο. Κάποιες προχώρησαν ακόμη περισσότερο, υποστηρίζοντας έναν διεξοδικό επαναπροσδιορισμό των σχέσεων αντρών και γυναικών. Μερικές φεμινίστριες μάλιστα υποστήριζαν τον πλήρη διαχωρισμό από τον κόσμο των αντρών, υιοθετώντας τον λεσβιασμό ως πολιτική χειρονομία.

Παρότι οι γυναίκες έχουν σημειώσει νίκες, όπως τον Νόμο Περί Ίσης Αμοιβής του 1970 στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι αποδοχές τους στον δυτικό κόσμο υστερούν ακόμη σε σχέση με εκείνες των αντρών. Και, παρότι η αντιπροσώπευση των γυναικών στην πολιτική, στη διακυβέρνηση, στις αίθουσες συσκέψεων, στα διάφορα επαγγέλματα και στις ένοπλες δυνάμεις είναι μεγαλύτερη από ό,τι παλαιότερα, αποτελούν ακόμη μία μικρή μειοψηφία στις θέσεις ισχύος και επιρροής. Επιπροσθέτως, εκτός Δύσης, δισεκατομμύρια γυναίκες παραμένουν ακόμη πολίτες δεύτερης κατηγορίας και πασχίζουν να αποκτήσουν ακόμη και τα πιο βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.

*το απόσπασμα είναι από το βιβλίο του Ian Crofton 50 Μεγάλα γεγονότα που άλλαξαν τον κόσμο, το οποίο μέσα σε λίγα λεπτά αναλύει με εύληπτο τρόπο τα κυριότερα σημεία της ανθρώπινης ιστορίας

Σχολιάστε

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν κοινοποιείται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *