Ιούλιος, 1986. Νομιμοποιούνται οι αμβλώσεις στην Ελλάδα και συγκεκριμένα ψηφίζεται ο Νόμος 1607 «για την υγεία της γυναίκας και την τεχνητή διακοπή της κύησης».
Με αυτόν τον τρόπο καθορίστηκε το πλαίσιο στο οποίο γίνονται οι αμβλώσεις νόμιμα, ως ιατρική πράξη και προβλέφθηκε η οικονομική κάλυψή τους από τα ασφαλιστικά ταμεία.
Για να φτάσουμε, όμως, σε εκείνο το καλοκαίρι χρειάστηκαν αγώνες. Οι διεκδικήσεις των γυναικών πάνε πολύ πίσω στην ιστορία. Ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του 60 και του 70, σημειώνεται το δεύτερο φεμινιστικό κύμα παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα, όπου αναδύθηκαν διαφορετικά ρεύματα με κοινή παραδοχή την ανισότητα των φύλων και την καταπίεση των γυναικών.
Οι γυναίκες έπρεπε να παλέψουν για την εργασία, τη μητρότητα και τον έρωτα. Και στον έρωτα συμπεριλαμβάνονται οι αμβλώσεις και οι μέθοδοι αντισύλληψης. Σε αυτό το πλαίσιο γίνονταν και συζητήσεις για να μάθουν οι γυναίκες το σώμα τους, τις λειτουργίες του, πράγματα άγνωστα για τις περισσότερες. Εξάλλου, η γυναικεία σεξουαλικότητα ήταν ταμπού την εποχή εκείνη και ακόμη και σήμερα είναι κάτι που δεν έχει απενεχοποιηθεί.
Η «Σκούπα» ήταν ένα από τα πιο σημαντικά περιοδικά της εποχής που έθεσε ερωτηματικά και σε ισχυρή αμφισβήτηση το σχήμα που ήθελε τις γυναίκες συνδεδεμένες με τη μητρότητα.
Το αίτημα ήταν οι γυναίκες να ελέγχουν το σώμα τους, να χαίρονται και να απολαμβάνουν τη σεξουαλικότητά τους και να γίνεται με τους ίδιους όρους και για τα δύο φύλα.
Από το ’81 και μετά το ζήτημα έγινε πιο έντονο, παίρνοντας μεγάλες διαστάσεις με την Αυτόνομη Κίνηση να αναλαμβάνει μια δυναμική, με εθνική εμβέλεια εκστρατεία για τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων.
Το μήνυμα είναι ένα και είναι δυνατό:
Το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση, την αντισύλληψη και τη σεξουαλικότητα είναι στοιχώδες ατομικό δικαίωμα και συνεπάγεται τον έλεγχο του γυναικείου σώματος που δεν θα έπρεπε να έχουν οι θεσμοί αλλά οι ίδιες οι γυναίκες.
Η δημοσιότητα που πήρε η καμπάνια και στα μέσα βοήθησε στην ενίσχυσή της, ενώ ασφαλώς υπήρχαν και οι πολέμιοι του νομοσχεδίου, κυρίως η Εκκλησία, μια μερίδα της ιατρικής κοινότητας αλλά και πολιτικά πρόσωπα.
Τι συνέβαινε, όμως, μέχρι τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων; Η Πασχαλία Τραυλού δίνει απαντήσεις μέσα από το νέο της μυθιστόρημα Το Υπόγειο στην Οδό Ήρας 12.
Αυτή είναι η ιστορία της Ανθής. Και όχι μόνο. Είναι η ιστορία όλων των γυναικών. Η κραυγή αγωνίας όλων εκείνων των γυναικών που αδημονούσαν αιώνες ολόκληρους για την αυτοδιάθεση του κορμιού τους και υπέφεραν από τη στέρηση αυτού του δικαιώματος.
Μεταφερόμαστε στην ελληνική επαρχία του ’60 και συγκεκριμένα στο χωριό Παράδεισος στη Θράκη. Πατριαρχεία, υποταγή στον λόγο του ιερέα, σεμνοτυφία, υποκρισία και σκοταδισμός.
Η Ανθή ζούσε εκείνη την εποχή στο χωριό Παράδεισος. Ήταν τελευταία τάξη στο γυμνάσιο όταν πέφτει θύμα βιασμού από έναν γεωπόνο. Ο πατέρας της, ο παπάς του χωριού, αποφασίζει να την παντρέψει με τον βιαστή της. Όταν μάλιστα, η Ανθή αντιλαμβάνεται την εγκυμοσύνη της, ξεκινά ο μεγαλύτερός της Γολγοθάς.
Κι ενώ θυμάται περιστατικά αυτοκτονίας βιασμένων κοριτσιών στο χωριό της για να αποφύγουν έναν τέτοιο γάμο, όπως και τον εξευτελισμό μιας μοιχαλίδας την οποία περιέφεραν μισόγυμνη και κουρεμένη πάνω σε γάιδαρο, η ίδια δεν αντέχει σε αυτήν την ιδέα.
Δοκιμάζει μεθόδους για να κάνει έκτρωση αλλά δεν τα καταφέρνει. Η παρακόρη Βγενιώ που ψυχανεμίζεται τι συμβαίνει στην κόρη του αφεντικού της, της δίνει διακριτικά το τεφτέρι της Παγώνας της μαμής όπου περιγράφονται τρόποι αυτοέκτρωσης καθώς και η διαδικασία της έκτρωσης όπως τη διενεργούσε η ίδια.
Σαν φίλτρα μάγισσας φάνταζαν τα καταπότια που περιέγραφε η Παγώνα είτε κατά της ατεκνίας, είτε για να αποφεύγουν τη σύλληψη, είτε για να απαλλάσσουν τη μήτρα τους απ’ το ανεπιθύμητο φορτίο. Είχε μάλιστα τις σελίδες αριθμημένες.
Σελίδα 2
…όταν το αρσενικό κοιτάει μονάχα τη βολή του και δεν «τραβιέται» πάνω στην κάψα του γκαστρώνοντας ξανά και ξανά τη συμβία του ακόμα κι αν του λόγου της αδυνατεί να γεννήσει και να αναστήσει άλλο παιδί, υπάρχει μια αλοιφή από βρασμένο κέδρο και ελαιόλαδο που, αν απλωθεί στα μύχια της γυναίκας, ο σπόρος πεθαίνει πριν γίνει έμβρυο…
Σελίδα 26
…για να μην πιάνεις παιδί με τον άντρα σου, πλύσου με σόδα ή βούτα έναν σπόγγο στο τσίπουρο ή το ξίδι κι έπειτα βάλ’ τον μέσα σου πριν πλαγιάσετε. Όταν τελειώσει η πράξη, κάνε την πλύση ξανά. Το γιατροσόφι ετούτο το ακολουθούν οι Σμυρνιές και οι πόρνες χρόνια ολόκληρα και γλιτώνουν τα δύσκολα… Αντί για τούτη τη λύση μπορείς να βάζεις ένα κομμάτι λεμόνι, αρκεί μετά να το βγάζεις να μη σαπίσει μέσα σου.
Σελίδα 31
Βάλε μια έμπιστή σου να σε κρατάει και ζήτα από μια άλλη να σε χτυπήσει στα σπλάχνα. Πολλές φορές. Μέχρι να νιώσεις μούδιασμα και να πονέσει η μέση σου. Αν είσαι τυχερή, σε λίγες ώρες θα αιμορραγήσεις.
Η Ανθή ανατρίχιαζε διαπιστώνοντας πως η Παγώνα ανακατευόταν ακόμα και με παγανίες και περιέγραφε μαγικά τελετουργικά για να γλιτώσει τις γυναίκες απ’ τα αδιέξοδα είτε της ατεκνίας είτε μιας γέννας ανεπιθύμητης. Μάλιστα, δάγκωσε τα χείλη της όταν διάβαζε στο τέλος κάθε οδηγίας τη φράση: «Μην το δένεις και κόμπο. Μπορεί και να μην πιάσει, αλλά κάμε ό,τι μπορείς μήπως και αποφύγεις ακόμα μια γέννα, την ντροπή απ’ το μούλικο ή “το χάλασμα” του παιδιού με σιδερικό. Και τον νου σου. Όλα τα καταπότια έχουν συνέπειες. Ζύγισε το όφελος και τον κίνδυνο και αποφάσισε».
Επομένως εκείνο το τεφτέρι δεν πρόσφερε μονάχα πρακτική καθοδήγηση για γέννες, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και αντισύλληψη. Εγχειρίδιο διαχείρισης της γυναικείας απόγνωσης το αποκάλεσε κάπως βαρύγδουπα στο μυαλό της η Ανθή, άριστη καθώς ήταν στην έκθεση. Τώρα επιτέλους καταλάβαινε για ποιον λόγο στον Παράδεισο οι γυναίκες είχαν την Παγώνα περί πολλού, ισοδύναμη σχεδόν με τη Λεχούσα, και έσταζε πάντα μέλι η γλώσσα τους όποτε τη μνημόνευαν. Γιατί η αείμνηστη μαμή τους δεν κάτεχε απλώς τη μαιευτική, αλλά συμμεριζόταν τη μοίρα τους κι έβαζε πάντα το χέρι της για να σώζει ανυστερόβουλα τις γυναίκες από ένα πρόσθετο βάσανο.
Όλα θα τα δοκίμαζε η Ανθή. Κι αυτό γιατί εκείνο το τεφτέρι της έδινε κι άλλες επιλογές από το να πέσει στο φαράγγι της Αγίας Λεχούσας ή να περάσει μια θηλιά στον λαιμό της.
Ένιωθε τη σκλαβιά του κορμιού της και ήθελε να χώσει τα χέρια στα σπλάχνα της και να το ξεριζώσει απ’ τα μύχια της, για να σωθεί επιτέλους απ’ τον φόβο του πατέρα της, το ξύλο, το κούρεμα, τη διαπόμπευση, τις φαρμακόγλωσσες και το δίλημμα και να διασώσει το όνειρό της να σπουδάσει.
Κι αυτή μπορεί να είναι μια ιστορία γραμμένη από την πένα της Πασχαλίας Τραυλού αλλά αποτελεί και την πραγματικότητα μιας άλλης εποχής, στην οποία δεν επιτρέπεται να επιστρέψουμε.
Τη δεκαετία του 80 το μήνυμα ήταν «Για το σώμα μας αποφασίζουμε οι γυναίκες». Χρόνια μετά το μήνυμα παραμένει το ίδιο και πρέπει να παραμείνει το ίδιο χωρίς να επιδέχεται αμφισβητήσεις.
Διαβάστε επίσης: