«Μονάχα όποιος αγαπά μπορεί να αντέχει» (Από γράμμα του στην Ελένη Καζαντζάκη)
Μία από τις κινητήριες δυνάμεις, που κάνουν τη γη να γυρίζει, είναι αναμφισβήτητα η αγάπη, σε όλες τις μορφές της. Πόσες γενναίες πράξεις, ανιδιοτελείς και απονενοημένες δεν έγιναν στο όνομά της για να αλλάξουν έτσι το ρου της ιστορίας, για να φτάσει ο ανθρώπινος πολιτισμός εδώ που είναι σήμερα, για να γραφτούν πολλά υπέροχα βιβλία και να πλημμυρίσουμε με αμέτρητες μέτριες ταινίες. Η αγάπη είναι ένα από τα πιο ισχυρά κίνητρα για να αντιστέκεται κανείς, να υπομένει, να επιδιώκει, να κατακτά. Μπορεί στις ημέρες μας να ακούγεται κάπως χίπικο ή παράταιρο, άλλωστε η εποχή που έτυχε να ζούμε οδήγησε τους ανθρώπους στην αγκαλιά του κυνισμού. Αλλά αν το σκεφτούμε καλύτερα, δ εν είναι περισσότερο κυνική από εκείνη που έζησαν οι παππούδες μας και οι γονείς τους, με Παγκοσμίους πολέμους, φτώχεια και ανέχεια. Κι όμως, σε ένα κόσμο που δεν είχαν τίποτε στην κατοχή τους, επιβίωναν εξαιτίας κυρίως της αγάπης. Αγάπη για τη ζωή και τους αγαπημένους τους!
Ο Ζορμπάς, ο πιο γνωστός ήρωας του Καζαντζάκη, πορεύεται με όχημα την αγάπη. Πάει εκεί που αγαπάει, ζει εκεί που τον αγαπούν, προσπαθεί να ρουφήξει ως το μεδούλι κάθε στιγμή της ζωής του. Αγαπάει τις γυναίκες, τους συνανθρώπους του και όποιον δεν μπορεί, απλά δεν τον συναναστρέφεται. Η στρατηγική του αποδεικνύεται ευφυής, καθώς έζησε μια μυθιστορηματική ζωή. Η αγάπη είναι η πιο εποικοδομητική δύναμη, γιατί μέσω αυτής χτίζεις δεσμούς και παλεύεις για τα όνειρά σου.
Ο Καζαντζάκης αντιλήφθηκε νωρίς τη σημασία της. Με οδηγό αυτό το συναίσθημα γνώριζε πως θα γίνει καλύτερος, πιο πλήρης, πιο σοφός. Αγαπούσε τους ανθρώπους παρά τις αναρίθμητες απογοητεύσεις που απλόχερα του είχαν προσφέρει. Δεν είναι μυστικό πως πολλές φορές αποτραβιόταν εξαιτίας αυτών των απογοητεύσεων. Ωστόσο, δεν ήταν λίγες οι στιγμές που η αγάπη της Ελένης, των φίλων του και των συγγενών του, τον έβγαλε από αδιέξοδα. Αυτήν την αγάπη για τον συνάνθρωπο τη διδάχτηκε πρώτα από τη μητέρα του, την οποία χαρακτηρίζει «αγία», σε αντίθεση με τον δύστροπο και αυταρχικό πατέρα του.
Η αλήθεια είναι πως και το μίσος είναι εξίσου δυνατό συναίσθημα, μόνο που δεν εξασφαλίζει τίποτε το εποικοδομητικό. Με την ίδια ευκολία που αφήνεται κανείς στο μίσος, σταδιακά χάνει και την πορεία της ζωής τους, τυφλωμένος από μισαλλοδοξία. Η ευχαρίστηση δεν είναι ποτέ σίγουρη, για να μην πούμε πως σχεδόν είναι μηδαμινή. Αντίθετα από την αγάπη, στο μίσος φανερώνεται το χειρότερο πρόσωπο του καθενός, εικόνα που δημιουργεί αποστροφή σε φίλους και συγγενείς. Ενώ η αγάπη συνεπάγεται παρέα, γέλια και ευχαρίστηση, το μίσος έχει ως φυσικό επακόλουθο τη μοναξιά, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τη μιζέρια, τη μικροπρέπεια. Υπάρχουν πράξεις αγάπης που ζουν στο πέρασμα των χρόνων, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν πεθάνει εδώ και δεκαετίες και ακόμη μνημονεύονται για αυτές.
«Αγάπα τον άνθρωπο γιατί είσαι εσύ» έγραφε ο Καζαντζάκης και αυτή η φράση σοφό είναι να μην ξεχαστεί. Ό, τι νιώθει ο καθένας από εμάς, ό, τι μπορεί να υποπτεύεται ή να φοβάται, να απολαμβάνει ή να αποστρέφεται, είναι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ένα κοινό συναίσθημα για όλους μας. Ό, τι μπορεί να νιώσει ένας άνθρωπος στη Μαλαισία ή στην Μπανγκόνγκ, μπορεί αντίστοιχα να το νιώσει και ένας στο Λος Άντζελες ή τη Φρανκφούρτη. Το μίσος προς τους ανθρώπους είναι εν τέλει μίσος προς τον ίδιο σου τον εαυτό. Ένα συναίσθημα αυτοκαταστροφικό.
*Απόσπασμα από το βιβλίο Έχεις τα πινέλα του Γιώργου Πράτανου και της Νίκης Σταύρου:
Διαβάστε επίσης: