Γιατί η σιωπή δεν είναι πάντα χρυσός

Γράφει η συγγραφέας Πασχαλία Τραυλού

Μια εικόνα ίσον χίλιες λέξεις λένε οι Κινέζοι. Αρκεί να δει κανείς τη φωτογραφία της Τουρκάλας Μελέκ Ιπέκ που έκανε τον γύρο του διαδικτύου για να κατανοήσει και να συναισθανθεί πως καταλήγουν να αποτελούν τουλάχιστον ειρωνεία οι βαρύγδουπες δηλώσεις για την ισότητα των φύλων και την κοινωνική και νομική προστασία των αδυνάτων στις μέρες μας. Αρκεί να αναλογιστούμε πως σύμφωνα με την ομοσπονδία των τουρκικών συλλόγων στήριξης των γυναικών, 312 γυναίκες δολοφονήθηκαν απ’ τους συζύγους της το πρώτο δεκάμηνο του 2020, έναντι 440 το 2018, δίχως να επιβληθούν στους θύτες ποινές.

Γιατί όταν η πόρτα ενός σπιτιού θα κλείσει όσα συμβαίνουν πίσω απ’ αυτήν είναι μυστικά, ιδιωτικά και αθέατα…

Η τιμωρία και αυτή αμφιλεγόμενη και αβέβαιη, επαφίεται μόνο στην αντοχή, τη δύναμη, την απόγνωση, το νισάφι και την τύχη εντέλει της γυναίκας που θα τολμήσει να μιλήσει ή να σιωπήσει παντοτινά.

Επαφίεται στο εκάστοτε όργανο της τάξης που θα ακούσει την ιστορία της και θα επιληφθεί όπως αρμόζει στο αξίωμά του ή θα της υποδείξει με τον τρόπο του να γυρίσει στο σπίτι της και να μην «μπλέξει» και διασυρθεί μιλώντας δημόσια.

Επαφίεται στον περίγυρό της που θα της βάλει μολυβόνερο στις πληγές και θα της πει «μην μαθευτεί παραέξω. Ρεζίλι θα γίνουμε» ή θα την αγκαλιάσει και θα τη συνοδεύσει ως το Τμήμα για να καταγγείλει τη βία που υπέμεινε.

Επαφίεται στις ανοχές, στις ευαισθησίες και τη δύναμη των κοινωνιών να κατανοήσουν, να αντιταχθούν και να τινάξουν από πάνω τους τα πατριαρχικά στερεότυπα.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Ας καθορίσουμε τι είναι βία. Γιατί αποτέλεσμα της βίας δεν είναι μόνο τα αίματα, οι μώλωπες και τα σπασμένα κόκαλα. Είναι και αυτή καθαυτή η σιωπή και η ατιμωρησία. Γιατί η βία είναι μια αυτοτροφοδοτούμενη παθογένεια. Γεννιέται από τη σιωπή και η σιωπή καταλήγει να αναπαράγει και τη βία και τη σιωπή…

Βία λοιπόν υφίσταται μια φοιτήτρια όταν ο καθηγητής της προτείνει μια ιδιωτική συνάντηση στο γραφείο ή στο σπίτι του για να περάσει το μάθημα. Βία είναι ό,τι βιώνει μια ανήλικη από τη νοσηρότητα κάποιου οικείου της μες στο ίδιο της το σπίτι ή από ανθρώπους στους οποίους εμπιστεύεται τον εαυτό της, τα πιστεύω της και τα όνειρά της. Βία είναι η οποιαδήποτε κατάχρηση εξουσίας από τον ισχυρότερο στον αδύνατο. Βία είναι ό,τι πονάει, ταπεινώνει και εγκλωβίζει εν ολίγοις.

Ό,τι σε φέρνει ενώπιος ενωπίω με κάτι που έρχεται σε κόντρα με τις αρχές, τον αυτοσεβασμό σου, τη δύναμη και το ήθος σου. Είναι ο μώλωπας και το δίλημμα. Είναι ό,τι προσπαθείς να διαγράψεις απ’ το νου σου απεγνωσμένα. Ό,τι σε κάνει να θες να αλλάξεις ζωή, δουλειά, πατρίδα νιώθοντας φυλακισμένος σε αόρατα κάγκελα. Ό,τι αναστέλλει την εμπιστοσύνη σου στο ανθρώπινο είδος και σε κάνει να αισθάνεσαι σαν δολοφονημένος που οφείλει να συνεχίσει να ζει σα ζόμπι δίχως δικαίωση και αποδοχή. Βία είναι ένα τέρας που τρέφεται με σιωπή και φόβο και εντέλει κατακρεουργεί ψυχές και σάρκες.

Και εύλογα θα ρωτήσει κανείς γιατί η Μελέκ Ιπέκ περίμενε δώδεκα χρόνια για να ανοίξει το στόμα της και άλλα είκοσι πάνω κάτω η ολυμπιονίκης μας Σοφία Μπεκατώρου, μια γυναίκα που είχε τη δύναμη να δαμάζει τα κύματα και όμως στάθηκε αδύνατο να διαχειριστεί για καιρό το φόβο και την ταπείνωση που είχε βιώσει στα χέρια ενός άντρα.

Γιατί πολύ απλά το θύμα της βίας έχει ανάγκη να ξεχάσει αυτό που υπέμεινε. Να το καταχωνιάσει στο υποσυνείδητό του για να μπορέσει να ανακτήσει το χαμένο του αυτοσεβασμό, τη γαλήνη του, τον ύπνο του. Η αναμόχλευση της βίας, η επανάληψη του βιώματος πονάει σαν να σκαλίζεις πληγή ανοιχτή και επειδή η κοινή γνώμη λειτουργεί σαν την κουτσομπόλα της γειτονιάς και ρίχνει ευθύνες στο θύμα, το διασύρει, το ταπεινώνει, χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα αυτή καθεαυτή την σιωπή του. Κι έπειτα συνήθως η ύπουλη βία που ασκείται στον εκβιασμό και τον βιασμό σε φέρνει αντιμέτωπο με την αμφίρροπη δύναμη της αναστολής κάποιου ονείρου: ενός πτυχίου, μιας προαγωγής, μιας διάψευσης εν γένει προσδοκίας για την οποία έχεις αγωνιστεί.

Κι έπειτα, ας μην ξεχνιόμαστε, πρόκειται για βίωμα πίσω από πόρτα κλειστή, περιχαρακωμένο πίσω από τοίχους και αξιώματα. Κι έτσι για άλλη μια φορά η σιωπή προκρίνεται ως πανοπλία για να σωθεί το θύμα από την αμφισβήτηση, τη χλεύη, τη σπίλωση, την κατακραυγή, την κοινωνική αποστροφή, το στιγματισμό, την περιθωριοποίηση.

Μπορεί η σεξουαλική βία να είναι πλέον αποδείξιμη όμως τα υπόλοιπα είδη βίας είναι δύσκολα ανιχνεύσιμα και απαιτούν εξ ίσου με το θύμα γενναίους μάρτυρες που θα σταθούν στο πλάι του. Γιατί αν το θύμα απομείνει μόνο του να υπερασπιστεί τον εαυτό του δύσκολα θα τα καταφέρει αφού θα είναι ο λόγος του ενός ενάντια στο λόγο ενός άλλου. Δυστυχώς η κοινή πρακτική αποδεικνύει ότι τα στερεότυπα σε βάρος της γυναικείας αυτοδιάθεσης καλά κρατούν ακόμη και προσφέρουν στους θύτες τη βολική συνθήκη για τη διαστρέβλωση της αλήθειας. Πρόσφατα ακούσαμε βιαστή να ισχυρίζεται χυδαία πως υπήρχε «συναίνεση» από την πλευρά εντεκάχρονου θύματος βιασμού.

Οπότε θα ρωτήσει κανείς τι κάνουμε;

Μιλάμε! Ανοιγόμαστε, καταγγέλλουμε, συσπειρωνόμαστε, εκπαιδεύουμε υγιώς τις συνειδήσεις της γενιάς που γαλουχούμε στα θέματα του αλληλοσεβασμού, στεκόμαστε δίπλα στα θύματα όχι μόνο στα λόγια αλλά στην πράξη. Κρατάμε τα μάτια ορθάνοιχτα και αντιδρούμε ως ενεργοί πολίτες και άνθρωποι με συνείδηση καθαρή όταν πέφτει στην αντίληψή μας μια τέτοια κατάσταση. Γιατί μόνο όταν σπάνε τα αποστήματα οι κοινωνίες γιατρεύονται. Γιατί η σιωπή δεν είναι πάντα χρυσός. Ενίοτε είναι στάχτη και θάβει αυτούς που αδυνατούν να την τινάξουν από πάνω τους.

*Το άρθρο της Πασχαλίας δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο protothema.gr.