Γράφει η Εύη Ξυραφά, Σύμβουλος προσωπικής ανάπτυξης
Η αυτοπεποίθηση είναι μια τόσο κοινή έννοια, ωστόσο είναι αμφιλεγόμενο κατά πόσο μας είναι γνωστή. Δηλαδή γνωρίζουμε σε βάθος τι ακριβώς σημαίνει η αυτοπεποίθηση και από ποιους παράγοντες εξαρτάται το χτίσιμό της; Αυτό το θέμα θα εξετάσουμε στο παρόν άρθρο.
«Η αυτοπεποίθηση είναι η εικόνα που έχεις για τις ικανότητες και τις ιδιότητές σου». Η αυτοπεποίθηση δεν εξαρτάται από τις πραγματικές σου ικανότητες ή ιδιότητες, αλλά από τη δική σου εικόνα για αυτές. Δηλαδή από το πώς βλέπεις εσύ τον εαυτό σου και όχι από το ποιες ικανότητες ή ιδιότητες διαθέτεις πραγματικά.
Η αυτοεικόνα σου μπορεί να είναι τελείως στρεβλή όμως, είτε προς το καλύτερο, είτε συνηθέστερα προς το χειρότερο. Το πώς βλέπεις τον εαυτό σου εξαρτάται από το δικό σου φίλτρο αντίληψης, το οποίο είναι μοναδικό και υποκειμενικό. Δηλαδή υποκειμενικά εσύ μπορεί να αξιολογείς πολύ πιο αυστηρά και σκληρά τον εαυτό σου, από ότι σε βλέπει ο κόσμος.
Αυτό είχε αποδειχθεί περίτρανα σε ένα πείραμα όπου έβαζαν γυναίκες να περιγράφουν τον εαυτό τους σε έναν ζωγράφο, ο οποίος δεν είχε οπτική επαφή μαζί τους και με βάση την περιγραφή που άκουγαν, σχεδίαζαν το πορτραίτο των γυναικών. Στη δεύτερη φάση του πειράματος ο ζωγράφος σχεδίαζε το πορτραίτο των ίδιων γυναικών με βάση την περιγραφή αγαπημένων τους προσώπων για αυτές. Σε όλες τις περιπτώσεις οι γυναίκες ήταν πολύ πιο όμορφες στα πορτραίτα με βάση τις περιγραφές των άλλων, από ότι σε αυτά με βάση τις δικές τους περιγραφές. Το οποίο τι σημαίνει; Ότι οι άλλοι τις έβλεπαν πολύ πιο όμορφες (με τα δικά τους μάτια και το δικό τους φίλτρο αντίληψης) από ότι έβλεπαν οι ίδιες τον εαυτό τους.
Και από τι εξαρτάται το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας, είναι το εύλογο ερώτημα που προκύπτει; Η απάντηση είναι από τον συνδυασμό των στοιχείων που περιλαμβάνει το φίλτρο αντίληψής μας. Ποια στοιχεία είναι αυτά;
Ενδεικτικά το φίλτρο αντίληψης περιλαμβάνει:
– αρχές
– αξίες
– πεποιθήσεις
– στερεότυπα
– προκαταλήψεις
– βιώματα
– αυτοαντίληψη (πώς έχουμε μάθει να βλέπουμε τον εαυτό μας με βάση τα σχόλια των άλλων που έχουμε δεχθεί και με βάση τα βιώματά μας)
– ανάγκες
– στόχοι
– γνώση που διαθέτουμε κ.λ.π.
Το φίλτρο αντίληψης χτίζεται σταδιακά και με τα χρόνια με βάση τα ερεθίσματα που δεχόμαστε και τις εμπειρίες μας. Είναι παρά πολύ σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι με βάση το φίλτρο αντίληψής μας βλέπουμε τον κόσμο και όχι αντικειμενικά. Δηλαδή ζούμε τη ζωή μέσα στο μυαλό μας, άρα μέσα από το φίλτρο αντίληψης ερμηνεύουμε τον κόσμο, τα γεγονότα της ζωής μας και φυσικά τον εαυτό μας.
Επομένως, η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας εξαρτάται εν πολλοίς από τις συνήθειές μας, γιατί αυτές σε τεράστιο βαθμό καθορίζουν τα ερεθίσματα που δεχόμαστε, αλλά και τις εμπειρίες μας. Για παράδειγμα, κάποιος που πηγαίνει κάθε μέρα στο γυμναστήριο ή για τρέξιμο στο πάρκο, έχει τελείως διαφορετικά ερεθίσματα, ικανότητες και αυτοαντίληψη, από κάποιον που κάνει κάθε μέρα καθιστική ζωή και δεν ασκείται καθόλου.
Αντίστοιχα κάποιος που βλέπει καθημερινά το δελτίο ειδήσεων, μαθαίνει να βλέπει με τρόμο τον κόσμο (το οποίο τού μειώνει την αυτοπεποίθηση, καθώς αυξάνει τον φόβο), σε αντίθεση με κάποιον που διαβάζει καθημερινά βιβλία αυτοβελτίωσης, που συνήθως περιέχουν ενδυναμωτικά μηνύματα και χτίζουν την αυτοπεποίθηση των ατόμων ότι μπορούν να τα καταφέρουν στη ζωή.
Οι συνήθειές μας λοιπόν δεν είναι τόσο αθώες όσο νομίζουμε, αλλά έχουν πολύ σημαντικές συνέπειες στη ζωή μας, είτε θετικές, είτε αρνητικές. Χτίζουν αργά και συστηματικά το φίλτρο αντίληψής μας και επομένως διαμορφώνουν τις πεποιθήσεις μας, άρα και την αυτοπεποίθησή μας.
Επίσης η εικόνα μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από το περιβάλλον και συγκεκριμένα τους ανθρώπους που μας περιβάλλουν. Αυτοί, με τη συναναστροφή μας μαζί τους, καθορίζουν και τα ερεθίσματα που δεχόμαστε και τις εμπειρίες μας. Εξ’ ου και οι εκφράσεις «δείξε μου το φίλο σου να σου πω ποιος είσαι» και «το μήλο κάτω από τη μηλιά θα πέσει». Οι γονείς μας, για παράδειγμα, επηρεάζουν καθοριστικά τη συμπεριφορά μας και κατ’ επέκταση την αυτοπεποίθησή μας και λόγω DNA, αλλά και λόγω ανατροφής. Οι δε φίλοι μας επίσης μας επηρεάζουν καθοριστικά, γιατί μαζί τους και εμπειρίες βιώνουμε, αλλά και δεχόμαστε τις δικές τους αντιλήψεις για τον κόσμο και τη ζωή, μέσα από την επικοινωνία.
Αν λοιπόν θέλουμε να χτίσουμε την αυτοπεποίθησή μας μπορούμε να δουλέψουμε σε δύο επίπεδα. Και να αλλάξουμε συνειδητά τα ερεθίσματα που δεχόμαστε, προσθέτοντας περισσότερα θετικά και μειώνοντας τα αρνητικά. Αλλά και αλλάζοντας συνειδητά ένα ένα τα στοιχεία του φίλτρου αντίληψης που δεν μας εξυπηρετούν. Για παράδειγμα, μπορούμε να προσθέσουμε περισσότερα θετικά βιώματα ή να σπάσουμε τις περιοριστικές μας πεποιθήσεις, αντικαθιστώντας τις με πιο θετικές πεποιθήσεις.
Γενικά το χτίσιμο αυτοπεποίθησης είναι μια δουλειά συστηματική και δια βίου. Όπως ο άνθρωπος είναι δυναμικό ον και όχι στατικό, έτσι και η αυτοπεποίθησή του είναι δυναμική, άρα αυξομειώνεται με τα χρόνια και με τις συνθήκες. Θέλει λοιπόν μεγάλη προσοχή το να τη διατηρήσουμε υψηλή μόνιμα, γιατί εξαρτάται από πολλούς παράγοντες ταυτόχρονα που την επηρεάζουν.
Διαβάστε περισσότερα για την αυτοπεποίθηση και άλλες δεξιότητες της ζωής στο βιβλίο Θέλω-Πιστεύω-Μπορώ.
