Γράφει η ψυχολόγος Σοφία Ανδρεοπούλου
Κάθεστε ωραία-ωραία στον καναπέ σας και απολαμβάνετε την αγαπημένη σας σειρά στην τηλεόραση όταν ανοίγει απότομα η πόρτα και ορμάει μέσα ο γιος σας. Χωρίς να σας χαιρετίσει, δίνει μια και κλωτσάει τα παπούτσια του στη μια άκρη του δωματίου, πετάει το μπουφάν του πάνω σε μια καρέκλα, και σωριάζεται σε μια άλλη. Τον κοιτάτε και νιώθετε το στομάχι σας να σφίγγεται.
«Τι έχει για φαγητό;» ρωτάει κοφτά.
«Φακές», μουρμουρίζετε αφηρημένα.
«Πάααλι;» μουγκρίζει εκείνος απογοητευμένος. «Δεν θέλω φακές. Κάνε μου αυγά.»
Εκείνη τη στιγμή, κάτι συμβαίνει μέσα στο κεφάλι σας, νιώθετε ένα βουητό, μια θολούρα, και …μπαμ…κάτι εκρήγνυται μέσα σας. Θέλετε να του ουρλιάξετε, να τον βρίσετε, να τον χτυπήσετε. Τι συνέβη και από τη μια στιγμή στην άλλη μετατρέπεστε από μια γλυκιά μανούλα σε μια μέγαιρα που θέλει να δολοφονήσει το σπλάχνο της;
«Απλούστατα,» θα μας έλεγε ο ψυχίατρος Steve Peters, «ξύπνησε ο Χιμπατζής σας και κατέλαβε το μυαλό σας.»
Ποιος Χιμπατζής, θα αναρωτηθείτε.
Σύμφωνα με το διάσημο πια μοντέλο του Peters, ο νους όλων μας αποτελείται από τρία μέρη: τον Άνθρωπο, τον Χιμπατζή, και τον Υπολογιστή. Μέσα στη μήτρα, αναπτύσσονται δύο διαφορετικοί εγκέφαλοι, ο μετωπιαίος (Άνθρωπος) και ο μεταιχμιακός (Χιμπατζής, μια συναισθηματική μηχανή), ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο. Στη συνέχεια, συστήνονται μεταξύ τους σχηματίζοντας συνδέσμους ή συνάψεις.
Ο Άνθρωπος είμαστε ουσιαστικά «εμείς». Ο Χιμπατζής είναι η συναισθηματική μηχανή που διαθέτουμε. Σκέφτεται ανεξάρτητα από εμάς και μπορεί να πάρει αποφάσεις. Εκφράζει συναισθηματικές σκέψεις και συναισθήματα που μπορούν να είναι πολύ εποικοδομητικά ή πολύ καταστροφικά. Δεν είναι καλός ή κακός, είναι απλώς ένας Χιμπατζής.
Και βέβαια, ο ψυχολογικός νους έχει επίσης έναν αποθηκευτικό χώρο για σκέψεις και συμπεριφορές, που τον ονομάζουμε Υπολογιστή, ο οποίος απλώνεται σε ολόκληρο τον εγκέφαλο. Ο Υπολογιστής αποθηκεύει πληροφορίες που ο Χιμπατζής ή ο Άνθρωπος έχουν καταχωρίσει μέσα του. Στη συνέχεια, χρησιμοποιεί τις πληροφορίες αυτές για να δράσει πάνω τους με αυτόματο τρόπο ή τις αποθηκεύει ως σημεία αναφοράς.
Το Παράδοξο του Χιμπατζή συνίσταται στο γεγονός ότι μπορεί να γίνει ο καλύτερος φίλος μας ή ο χειρότερος εχθρός μας, συχνά ταυτόχρονα. Όλα εξαρτώνται από τον τρόπο με τον οποίο τον διαχειριζόμαστε. Βασικός στόχος του βιβλίου «Το Παράδοξο του Χιμπατζή» είναι να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε λειτουργικά τον Χιμπατζή μας, να χαλιναγωγήσουμε τη δύναμή του όταν δουλεύει για εμάς, και να τον εξουδετερώσουμε όταν δεν δουλεύει προς όφελός μας.
Στη δουλειά μου ως ψυχολόγος έρχομαι καθημερινά σε επαφή με ανθρώπους που βιώνουν μια μόνιμη εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στον Άνθρωπο και στον Χιμπατζή τους – σύγκρουση στην οποία συνήθως νικητής βγαίνει ο Χιμπατζής, με όποιες αρνητικές συνέπειες αυτό συνεπάγεται. Και αφού ο Χιμπατζής κυριαρχήσει και κάνει τα δικά του, επιστρατεύεται μετά ο Άνθρωπος για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες και να επανορθώσει τα πράγματα. Πολλές φορές, μάταια, γιατί το κακό μπορεί να είναι ανεπανόρθωτο .
Συχνά σκέφτομαι πόσο καλύτερες αποφάσεις θα παίρναμε όλοι μας, πόσο πιο αρμονική θα ήταν η ψυχική μας ζωή, πόσο πιο ευτυχισμένοι θα ήμασταν, αν καταφέρναμε να χαλιναγωγήσουμε τον Χιμπατζή μας και να τον κάνουμε να συνεργάζεται αρμονικά με τον Άνθρωπο μέσα μας. Κάτι τέτοιο θα είχε σπουδαία επίδραση τόσο πάνω στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική ζωή μας.
Με απλό και κατανοητό τρόπο, με σκίτσα και διαγράμματα που μένουν εύκολα στη μνήμη, ο καθηγητής Peters συνοψίζει τα ευρήματα των πιο πρόσφατων ερευνών για να υποστηρίξει και να κάνει απόλυτα προσιτό το μοντέλο του.
Και χρησιμοποιεί το μοντέλο αυτό για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα πώς λειτουργεί το μυαλό μας και να βελτιώσουμε όλους τους τομείς της ζωής μας: Τη σχέση μας με τον εαυτό μας, τις σχέσεις μας με τους άλλους, την επαγγελματική μας ζωή, την αίσθηση της ικανοποίησης και της ευτυχίας.
Ανακαλύψτε το Παράδοξο του Χιμπατζή!
