Μενέλαος Λουντέμης – Τι είναι η αγάπη;

Ο Μενέλαος Λουντέμης, ένας από τους πιο δημοφιλείς Έλληνες συγγραφείς, γεννήθηκε το 1912 και το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτριος Βαλασιάδης. 

Προσφυγόπουλο από τη Μικρά Ασία, εγκαταστάθηκε αρχικά με την οικογένεια του στην Αίγινα, μετά στην Έδεσσα και στην Κοζάνη. Έζησε για λίγο στο κρατικό οικοτροφείο της Έδεσσας. Η οικογένεια του ήταν εύπορη στην Μικρά Ασία αλλά στην Ελλάδα έζησαν στην ανέχεια και ο Λουντέμης αναγκάστηκε να εργαστεί σκληρά στην εφηβεία του ως λαντζιέρης, λούστρος, ψάλτης, δάσκαλος και επιστάτης. Λόγω της στράτευσής του στο ΚΚΕ είχε αποβληθεί από όλα τα Γυμνάσια της χώρας.

Το 1938 τιμήθηκε με το πρώτο Κρατικό Βραβείο για το βιβλίο του «Τα πλοία δεν άραξαν» και γίνεται μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών με πρόεδρο τότε τον Νίκο Καζαντζάκη.

Στον Εμφύλιο Πόλεμο ο Λουντέμης συλλαμβάνεται και καταδικάζεται εις θάνατον, αλλά τελικά μεταφέρεται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Μακρόνησο και τον Άι Στράτη.

Συνεχίζει να γράφει ακατάπαυστα και το 1958 δικάζεται εκ νέου για το βιβλίο του «Βουρκωμένες μέρες» και απαγορεύεται σε όλη την επικράτεια η κυκλοφορία των βιβλίων του. Εκπατρίζεται στο Βουκουρέστι και το 1967 τού αφαιρείται η ελληνική ιθαγένεια από τη δικτατορία Παπαδόπουλου.

Το 1976 καταφέρνει να επιστρέψει στην Ελλάδα, αλλά η χαρά του είναι πρόσκαιρη μιας και ένα χρόνο αργότερα σε ηλικία 65 ετών πεθαίνει από καρδιακή προσβολή. Η σορός του εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα και προσελκύει πολλές χιλιάδες κόσμου.

Ο Στρατής Τσίρκας είπε ότι ο Λουντέμης ήταν στη ζωή του ακριβώς όπως ο Μέλιος, από το «Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα».

Τα 48 βιβλία του Λουντέμη κατατάσσονται στον κοινωνικό ρεαλισμό και μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Άφησε πίσω του πνευματική κληρονομιά που τον καθιστά έναν από τους πολυγραφότερους Έλληνες συγγραφείς, αλλά ταυτόχρονα και έναν από τους πιο δημοφιλείς.

Εδώ μια λίστα με ευπώλητα του 1979 από το περιοδικό Διαβάζω, όπου βλέπουμε το «Ένα παιδί μετρά τ’ άστρα» μαζί με άλλους τιτάνες της ελληνικής λογοτεχνίας:

Απόσπασμα από το Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα:

«… Άμα πεινάς το ξέρεις. Φωνάζουνε τα σπλάχνα σου. Άμα κρυώνεις, το ίδιο. Άμα αγαπάς, πώς να το καταλάβεις; Γιατί: τι είναι η αγάπη; Κάποιος πήγε να πει κάτι και δεν είπε τίποτα. Είπε πως είναι κάτι σαν φωτιά. Μα είναι;

Άλλος είπε πάλι, πως είναι δροσούλα, άλλος σαν δοξαριά. Τι είναι τέλος πάντων…»

«Βάλε μια δύση κι ένα βαρκάκι να λιώνει μέσα. Ομορφιά! Μα αν δεν υπάρχει μάτι να το δει, είναι ομορφιά;

Ένα πουλάκι κελαηδά ολομόναχο σ’ ένα έρημο δάσος… Αν δεν τ’ ακούσει κανείς.., είναι κελάηδηγμα;

Κι είναι μπορετό να κελαηδήσει γλυκά ένα ολομόναχο πουλάκι, αν δεν υπάρχει πίσω από κάποιο φύλλο το αυτάκι ενός άλλου πουλιού;

Πήγαν κι οι σοφοί να πούνε κάτι πάνω σ’ αυτό και τα κάνανε θάλασσα. Αυτοί, γι’ αγάπη!… Τα μωρά ξέρουν περσσότερα.

Ένα λουλούδι είπε: «Αγάπη; Είμαι εγώ». Τρελαίνεσαι με τέτοια καμώματα.

Ένας «Πέρσης» θα πει αυτό είναι «τρίχα».

Ένας βαρκάρης θ’ αφήσει τα κουπιά και θα σκουπίσει το κούτελο του. Δε θα ξέρει να πει τίποτα. Μπορεί αυτό να είναι αγάπη. Μα είναι; Ποιος να του το πει;

Όσο έχεις κάτι μέσα σου και δε χρειάζεται να το πεις, το έχεις και ησυχάζεις. Σε καίει… Σε λιώνει… Εσύ το βλέπεις. Κι αντί να βάλεις τα κλάματα, το ρίχνεις στο τραγούδι. Είσαι μεθυσμένος και δεν έχεις πιει ούτε στάλα!

Αυτό το «πράμα» πρέπει να σκάβεις μέσα σου μια λακκούβα να το θάβεις, κι ό,τι βρέξει. Μην το λες πουθενά. Άσ’ το να σε κάψει. Θα ξέρεις ότι χάνεσαι λίγο λίγο από μια αρρώστια που δεν ξέρεις τ’ όνομά της. Θα ξέρεις όμως ότι είναι μια αρρώστια, που σε κάνει όμορφο. Ομορφαίνεις και πεθαίνεις… Κι όταν θα νομίσεις ότι πέθανες… θα ’χει τελειώσει η αρρώστια. Θα είσαι ζωντανός, μα θα είσαι και άσκημος. Θα ’χεις φρικτά ασκημίσει.

Αλήθεια… αυτό είναι η αγάπη; Όποιος αγαπά δεν μπορεί να το πει. Κι όποιος δεν αγαπά, δεν το ξέρει…

ΥΓ: Τα βιβλία του Μενέλαου Λουντέμη κυκλοφορούν σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Πατάκη. Περισσότερα για τη ζωή και το έργο του μπορείτε να διαβάσετε στο σχετικό άρθρο της Wikipedia.

Αξίζει να δείτε και κάποια αποσπάσματα από το αρχείο της ΕΡΤ:

Ρεπορτάζ από την κηδεία του Λουντέμη.

Εκπομπή του Φρέντυ Γερμανού αφιερωμένη σε Καζαντζάκη και Λουντέμη.

Ο Δαυίδ Ναχμίας σκιαγραφεί το πορτραίτο του Λουντέμη.