Η Έλενα Ακρίτα για την Ενιαία Τιμή Βιβλίου

Τους τελευταίους μήνες έχει έρθει στην επιφάνεια μια συζήτηση για κατάργηση του νόμου ενιαίας τιμής του βιβλίου. Η συζήτηση ξεκίνησε από μια έκθεση του ΟΟΣΑ η οποία λίγο- πολύ συγκρίνει το βιβλίο με τα καύσιμα. Συνοπτικά, επειδή δεν είμαστε όλοι ειδικοί: σύμφωνα με τον νόμο ενιαίας τιμής του βιβλίου, ο εκδότης ενός νέου έργου καθορίζει τη λιανική τιμή πώλησής του και όλα τα βιβλιοπωλεία το πουλάνε σε αυτή την τιμή υπό τους ίδιους όρους. Όλα; Όλα. Από μια τεράστια αλυσίδα, μέχρι το χαρτοπωλείο στην Κόνιτσα, όλοι πουλάνε το βιβλιοπωλείο στην τιμή που καθόρισε ο εκδότης (προβλέπεται, δε, και μια έκπτωση της τάξης του 10%). Συνεπώς τα βιβλιοπωλεία δεν ανταγωνίζονται σκληρά για τις τιμές, αλλά προσελκύουν πελάτες μέσω των υπηρεσιών που προσφέρουν και μέσω καινοτομιών που εισάγουν στην επιχείρησή τους. Ποικιλία στους τίτλους που διαθέτουν, πρόσληψη ενημερωμένων υπαλλήλων που θα κάνουν προσωπικές προτάσεις στους αναγνώστες, δράσεις για το παιδικό βιβλίο, συγκρότηση λεσχών ανάγνωσης κλπ.

Εύλογα, θα αναρωτηθείτε: γιατί υπάρχει αυτός ο νόμος αποκλειστικά για ένα προϊόν; Μήπως θέλουν να μας κάνουν Σοβιετία; Λοιπόν, όσο κι αν σας φαίνεται παράξενο, όχι. Ο νόμος υπάρχει επειδή το βιβλίο θεωρείται ξεχωριστό πολιτιστικό αγαθό και η πολιτεία οφείλει, έτσι για αλλαγή, να λαμβάνει μέτρα προστασίας για κάτι που είναι τόσο σημαντικό για τη διαμόρφωση της ζωής μας. Φυσικά, αντιλαμβάνομαι ότι ορισμένοι μπορεί να μην θεωρούν ότι το βιβλίο είναι σημαντικό για τη ζωή τους. Αυτή τη στιγμή που με διαβάζουν να σηκώνουν το φρύδι τους και να λένε αγανακτισμένοι: «Βιβλία; Αν είναι δυνατόν. Εδώ δεν έχουμε να φάμε, μ’ αυτά θ’ ασχοληθούμε; Στο λάκκο με τα λιοντάρια!» Οι υπόλοιποι, οι πιο ψύχραιμοι, ας συνεχίσουν να διαβάζουν.

Όσες έρευνες και μελέτες έχουν γίνει, δείχνουν ότι ένας νόμος προστασίας του βιβλίου βοηθάει στην επιβίωση μικρών ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων και μικρών ανεξάρτητων εκδοτών. Αν καταργηθεί η ενιαία τιμή, η αγορά του βιβλίου θα γίνει συγκεντρωτική και τα βιβλιοπωλεία θα στοιβάζουν αποκλειστικά best-sellers, από τα οποία προσδοκούν κέρδος. Ξέρετε κάτι; Το τελευταίο μου βιβλίο ήταν ανάμεσα στα πέντε best-sellers του καλοκαιριού. Κανονικά θα έπρεπε να υποστηρίζω τα best-sellers, να φοράω μπλουζάκι «ζήτω τα μπεστ-σέλερ». Εδώ όμως είναι η παγίδα. Κατ’ αρχάς, ένα ευπώλητο βιβλίο δεν είναι εξ ορισμού κακό. Μου αρέσει ο κόσμος να διαβάζει best-sellers. Αλλά. Ένα μεγάλο «αλλά». Θέλω οι αναγνώστες να διαβάζουν και διαφορετικά πράγματα. Και για να τα διαβάζουν, πρέπει να τα βρίσκουν. Και για να τα βρίσκουν κάποιος πρέπει να πιστεύει σε νέους συγγραφείς, ακόμα κι αν δεν προσδοκά από αυτούς κέρδος.

Αυτή τη στιγμή δεν είναι καθόλου εύκολο για έναν νέο συγγραφέα να βρει εκδοτική στέγη. Αν καταργηθεί η Ενιαία Τιμή τότε οι μεγάλες αλυσίδες και τα σουπερμάρκετ (που δεν θα έχουν τον χώρο ενός βιβλιοπωλείου ούτε το εκπαιδευμένο προσωπικό) θα ζητούν μόνο ευπώλητα βιβλία. Και τι θα γίνει με το πρωτοεμφανιζόμενο ταλέντο που κάποια μέρα θα μπορούσε να γίνει Καρυστιάνη; Απλά ο εκδότης δεν θα παίρνει το ρίσκο γιατί δεν θα έχει που να το διαθέσει. Κι αυτό γιατί όλοι θα τον πιέζουν για μεγαλύτερες εκπτώσεις για να μπορούν να πωλούν όσο το δυνατόν φθηνότερα τα 30-40 best-sellers που κυκλοφορούν ετησίως. Τα υπόλοιπα βιβλία θα πωλούνται ακριβότερα αφού δεν θα ενδιαφέρουν τις αλυσίδες. Ναι, προφανώς, ζούμε σε μια άγρια εποχή που είναι τρομερά δύσκολη για όλους. Παρ’ όλα αυτά, ανήκω σε εκείνους τους ρομαντικούς που θεωρούν ότι είναι μεγάλης σημασίας να φτάνουν στα χέρια μας βιβλία που πρεσβεύουν ένα μεγάλο εύρος ειδών, ιδεών και ιδεολογίων.

Θα κλείσω με ένα κομβικό γεγονός. Υπάρχουν πολλές χώρες στον κόσμο που έχουν νόμους ενιαίας τιμής και υπάρχουν πολλές χώρες που δεν έχουν. Οι πιο πολιτισμικά κοντινές σε εμάς, που είναι και οικονομικοί σύμμαχοί μας στην Ευρωζώνη, έχουν νομοθεσία που προστατεύει το βιβλίο: Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Γαλλία. Πριν λίγες ημέρες (συγκεκριμένα στις 8 Ιανουαρίου), η Γερουσία της Γαλλίας αποφάσισε να ενισχύσει τον ήδη υπάρχοντα νόμο προστασίας των βιβλίων (περίφημος νόμος Lang), έχοντας στο μυαλό τη μονοπωλιακή γιγάντωση του Amazon το οποίο έχει ευρωπαϊκή έδρα στο Λουξεμβούργο για να αποφεύγει φόρους. Το ασυνήθιστο είναι ότι ο νέος νόμος προτάθηκε από την αξιωματική αντιπολίτευση και ψηφίστηκε ομόφωνα τόσο από τη Δεξιά όσο και από την κυβέρνηση των Σοσιαλιστών.

Το δίλημμα είναι σαφές. Θέλουμε να προστατεύσουμε το βιβλίο ή όχι;

Έλενα Ακρίτα

ΠΗΓΗ για το κομβικό γεγονός:
http://www.france24.com/en/20140109-french-senators-pass-anti-amazon-law-protect-small-retailers/